stat4u

wtorek, 16 czerwca 2015

UKŁAD NERWOWY CZŁOWIEKA - co trzeba wiedzieć


UKŁAD NERWOWY (wikipedia) - układ zbudowany z tkanki nerwowej oraz tkanki glejowej, integrujący działalność organizmu, rejestrujący bodźce, przetwarzający zawartą w nich informację oraz sterujący czynnościami organizmu: ruchem mięśni oraz wydzielaniem hormonów.
Układ nerwowy pod względem ANATOMICZNYM dzieli się na:
  • OŚRODKOWY (CENTRALNY) CUN lub OUN
  • OBWODOWY
  • AUTONOMICZNY

Ośrodkowy i obwodowy tworzą układ SOMATYCZNY
W odróżnieniu od autonomicznego (niezależnego od naszej woli) zawiaduje on czynnościami zamierzonymi.
FUNKCJA:
  • kontrola i koordynacja pracy poszczególnych części ciała
  • odbieranie bodźców z otoczenia i wnętrza organizmu oraz reagowanie na nie
  • Również ŚWIADOMOŚĆ, OSOBOWOŚĆ, EMOCJE, UCZUCIA, NASTROJE, MYŚLI, PAMIĘĆ – to stany nieodłącznie związane z układem nerwowym.
 BUDOWA:
układ nerwowy zbudowany jest z NEURONÓW czyli komórek nerwowych oraz tkanki towarzyszącej – NEUROGLEJU
KOMÓRKA NERWOWA - NEURON - jednostka strukturalna oraz czynnościowa układu nerwowego, posiada:
  • ciało komórki oraz
  • wypustki:
    • dendryty - krótkie i silnie rozgałęzione, przewodzą impulsy w kierunku ciała neuronu
    • aksony - zazwyczaj długa, pojedyncza, w mniejszym stopniu rozgałęziona wypustka, przewodzi impulsy od ciała neuronu do innych komórek
pod względem ilości wypustek wyróżnia się neurony:
  • jednobiegunowe – posiadają jedną wypustkę – akson (neuryt)
  • dwubiegunowe – dwie wypustki (dendryty)
  • wielobiegunowe – więcej dendrytów
Pod względem kierunku przekazywania sygnału neurony dzieli się na:
  • czuciowe (dośrodkowe), biegnące od receptora do ośrodka;
  • ruchowe (odśrodkowe), biegnące od ośrodka do efektora;
  • kojarzeniowe (pośredniczące), występujące między innymi pomiędzy neuronami czuciowymi i ruchowymi.
Neurony łączą się ze sobą, a także z innymi komórkami (komórki wydzielnicze, mięśniowe, receptory) za pomocą synapsy.
SYNAPSA składa się z:
  • zakończenia presynaptycznego
  • szczeliny synaptycznej
  • zakończenia postsynaptycznego
Wyróżnia się:
  • synapsy elektryczne bardzo szybko przewodzące oraz
  • synapsy chemiczne o mniejszej prędkości przewodzenia impulsów. Przewodzą one za pośrednictwem neuroprzekaźników:
    • adrenalina
    • noradrenalina
    • acetylocholina
    • serotonina
    • histamina
    • dopamina


OŚRODKOWY UKŁAD NERWOWY

Ośrodek nerwowy jest to skupisko neuronów, które odpowiadają pewnym funkcjom.
W skład OUN wchodzi:
  • mózgowie (w jamie czaszki)
  • rdzeń kręgowy (w kanale kręgowym)
W zależności od budowy mówimy o różnych strukturach jeśli chodzi o mózgowie.
Z punktu widzenia fizjologii, czyli tego, jakie ośrodki znajdują się w mózgu  - mózgowie składa się z:
  • mózgu (dwie półkule mózgowe)
  • pnia mózgu (podstawa czaszki)
  • móżdżku
Stadia rozwoju OUN:
  1. płytka nerwowa
  2. bruzda nerwowa
  3. cewa nerwowa, która zawiera kanał centralny – przekształca się w rdzeń nerwowy
  4. pierwotne pęcherzyki mózgowe, które przekształcają się w:
    • przodomózgowie
    • śródmózgowie
    • rdzeniomózgowie
  5. wtórne pęcherzyki mózgowe:
    • kresomózgowie
    • międzymózgowie
    • śródmózgowie
    • tyłomózgowie wtórne
    • rdzeniomózgowie
Po zakończeniu rozwoju:
Mózgowie składa się z:
  • mózgu, czyli kresomózgowia i międzymózgowia
  • śródmózgowia
  • mostu móżdżku
  • rdzenia przedłużonego
Pień mózgu składa się z:
  • śródmózgowia
  • mostu
  • rdzenia przedłużonego
Rdzeń przedłużony następnie przechodzi w rdzeń kręgowy
OPONY MÓZGOWE
Skupisko tkanki nerwowej, otoczone jest trzema oponami
  • oponą twardą
  • oponą pajęczą (pajęczynówką)
  • oponą miękką (naczyniówka)
opona twarda
  • wyścieła jamę czaszki przylegając i częściowo zrastając się z kośćmi
  • tworzy sierp mózgu rozdzielający jego półkule
  • tworzy namiot móżdżku, rozdzielający mózg od móżdżku
  • pomiędzy oponą twardą a pajęczą znajduje się przestrzeń podtwardówkowa
opona pajęcza
  • jest gładka
  • przylega do opony twardej
  • między oponą pajęczą a oponą miękką znajduje się przestrzeń (jama) podpajęczynówkowa,
  • wypełniona jest płynem mózgowo – rdzeniowym
  • podzielona jest beleczkami i blaszkami na zbiorniki
  • zawiera naczynia zaopatrujące UON w krew
opona miękka
  • zrasta się z powierzchnią kory mózgowej

Mózgowie zbudowane jest z:
  • istoty szarej, zawierającej
    • ciała neuronów jako kora mózgu i móżdżku
    • jako jądra podkorowe
    • i istota szara rdzenia kręgowego
  • istoty białej, zawierającej:
    • wypustki komórek nerwowych wraz z ich osłonkami
    • wewnątrz półkul mózgowych w istocie białej znajdują się jądra podkorowe, odpowiadające za:
    • koordynacją ruchów
    • stan świadomości
    • emocje
  • wewnątrz mózgowia występują komory mózgowia wypełnione płynem mózgowo – rdzeniowym. Wyróżnia się:
    • komorę boczną - parzystą – połączoną otworami międzykomorowymi z komorą trzecią
    • ta z kolei wodociągiem mózgu, czyli wodociągiem syriusza łączy się z komorą czwartą, położoną w tylnej części mózgowia, łączącą się z przestrzeniami otaczającymi rdzeń kręgowy
Kora mózgowa
  • tworzy ją około 10 mld komórek nerwowych
  • ułożonych w sześciu warstwach o różnej grubości.
  • Przeciętna grubość kory wynosi ok. 3 mm.
  • Jest bardzo silnie pofałdowana, dzięki czemu przy niewielkiej objętości zajmuje znaczną powierzchnię. Powierzchnia czynna jest więc dzięki temu zwiększona
  • jej powierzchnia całkowita (po rozprasowaniu) wynosi ok. 2,2 m2.

PŁYN MÓZGOWO – RDZENIOWY
  • Płyn mózgowo-rdzeniowy jest jasną i przezroczystą cieczą.
  • Ilość płynu zbliżona do zwykłej szklanki (200 ml) otacza mózg i rdzeń kręgowy wypełniając przestrzeń podpajęczynówkową, komory mózgowia oraz kanał środkowy rdzenia kręgowego.
  • Podlega ciągłemu krążeniu.
  • Wytwarzany jest w komorach mózgu, skąd przechodzi do przestrzeni podpajęczynówkowej i dalej przedostaje się do naczyń żylnych odprowadzających krew z mózgowia, krąży też w rdzeniu kręgowym
funkcje:
  • Dla mózgowia stanowi warstwę ochronną, swoisty amortyzator chroniący przed urazami.
  • redukuje względną masę rdzenia kręgowego i mózgu około trzydziestokrotnie.
  • Pomaga w szybkim wyrównywaniu ciśnień wewnątrz zamkniętej przestrzeni jaką stanowi czaszka. Przy wzroście ciśnienia wewnątrz czaszki odpływ płynu-mózgowo rdzeniowego częściowo kompensuje ten niekorzystny stan.
skład:
  • Najbardziej zbliżony jest do osocza krwi, jednak w przeciwieństwie do niego praktycznie nie zawiera białka, cholesterolu, mniej jest w nim potasu, wapnia, glukozy, mocznika i kwasu moczowego, ale więcej kreatyniny.
  • Oprócz tego jest praktycznie bezkomórkowy, normalnie zawiera mniej niż 5-6 komórek w μl (mm3). W różnych stanach chorobowych skład płynu mózgowego zmienia się. Ten fakt wykorzystuje się w diagnostyce różnych chorób, np. wodogłowie – płyn nie może się przedostać (przeszkoda)
BUDOWA MÓZGU
Zbudowany z 2 półkul połączonych ciałem modzelowatym – spoiwo wielkie
Posiada 3 powierzchnie:
  • górnoboczną
  • przyśrodkową
  • dolną
Posiada 3 bieguny:
  • czołowy
  • skroniowy
  • potyliczny
Posiada 5 płatów:
  • czołowy
  • ciemieniowy
  • skroniowy
  • potyliczny
  • wysypowy
  • Powierzchnia półkuli pokryta jest korą wytwarzającą zakręty i bruzdy. Na powierzchni górnobocznej znajduje się bruzda środkowa. Oddziela ona płat czołowy od ciemieniowego tworząc zakręt: zaśrodkowy (pole czuciowe) – odbiór bodźców
  • przedśrodkowy (pole ruchowe) – przetworzenie, analiza i reakcja
W korze mózgu w obu półkulach zlokalizowane są ośrodki czynnościowe. Odpowiadają one za poszczególne rodzaje aktywności. Ośrodki czynnościowe (nerwowe) – jest to skupisko neuronów
  • Pole ruchowe znajduje się w zakręcie przedśrodkowym
  • Pole wzrokowe znajduje się w płacie potylicznym
  • Pole słuchowe i węchowe znajduje się w płacie skroniowym
  • Pola wyższych czynności psychicznych – w biegunach czołowych
  • W półkuli dominującej (najczęściej lewej) znajdują się ośrodki mowy
  • Ośrodek ruchowy mowy znajduje się w płacie czołowym
  • Ośrodek czuciowy mowy znajduje się w płacie skroniowym
  • Płat wysypowy wraz z zakrętem obręczy hipokampem i ciałem migdałowatym odpowiada za procesy zapamiętywania i emocje
  • Niemota (afazja ruchowa) – niemożność artykułowania mowy rozumiejąc ją
  • Niemota (afazja czuciowa) – nierozumienie mowy artykułując ją
  • Ośrodki tworu siatkowatego odpowiadają za świadomość i zasypianie
  • Ośrodek oddechowy w rdzeniu przedłużonym zwanym oscylatorem odpowiada za utrzymanie cyklu wdech – wydech bez udziału świadomości
  • Ośrodek krążeniowy odpowiada za utrzymanie ciśnienia tętniczego krwi i czynność serca
  • Ośrodek wymiotny, kaszlowy mikcyjny – kontrola oddawania moczu
Podwzgórze posiada ośrodki, mające wpływ na  funkcje związane z utrzymaniem stałości środowiska wewnętrznego (HOMEOSTAZY) i przetrwaniem gatunku, reguluje następujące czynności:
  • gospodarkę wodną i mineralną – posiada tzw. osmoreceptory, wrażliwe na ciśnienie osmotyczne krwi i zawartość wody, a efektem ich pobudzenia jest uczucie pragnienia
  • ciepłotę ciała (jesteśmy stałocieplni)  – znajdują się ośrodki utraty i produkcji ciepła
  • głód i sytość – spadek glukozy, omdlenia lub senność
  • funkcje rozrodcze – pod wpływem testosteronu wykształca się męski, a pod wpływem estrogenu żeński ośrodek rozrodczy
  • czynności przysadki mózgowej (hormon – gruczoł dokrewny)
  • reakcje emocjonalne – agresja, ucieczka, gniew i niezadowolenie
  • układ współczulny i przywspółczulny (autonomiczny)
Wzgórze – jest głównym ośrodkiem przekaźnikowym i integrującym w mózgu,  położonym głęboko w jego części centralnej
  • Odbiera bodźce czuciowe wszystkich rodzajów oprócz zapachu
  • Jest strukturą kontrolującą czuwanie
  • uczestniczy w procesach związanych z pamięcią i emocjami
  • odbiera informacje słuchowe i wzrokowe
Układ piramidowy warunkuje wykonywanie ruchów dowolnych - okolica ta znajduje się w zakręcie przedśrodkowym płata czołowego
Móżdżek leży ku tyłowi od śródmózgowia mostu rdzenia przedłużonego. Ma kształt elipsy, składa się z:
  • części środkowej zwanej robakiem
  • dwóch półkul prawej i lewej
Jest regulatorem zborności ruchów (zamierzonych), warunkuje zachowanie równowagi ciała. Objawy uszkodzenia móżdżku:
  • niemożność utrzymani stojącej postawy ciała (astazja)
  • obniżenia napięcia mięśniowego (atonia)
  • osłabienie siły skurczów mięśni (astenia)
  • niezborność (ruchy niezamierzone)
Mózg noworodka waży około 350 g i stanowi około jednej dziewiątej masy całego ciała.
U osoby dorosłej jego waga waha się  od 1 do 2,5 kg według wartości uśrednionych jest to  przeważnie 1375 gramów.
Mózgi kobiet ważą średnio o 150 gramów mniej
Mózg u osoby dorosłej wynosi ok. 2% masy ciała.

 OBWODOWY UKŁAD NERWOWY

Zwój nerwowy – skupisko neuronów poza ośrodkowym układem nerwowym, np.:
  • splot słoneczny
  • gwiaździsty
  • barkowy
Składa się z:
12 par nerwów czaszkowych i 31 par nerwów rdzeniowych
Nerw zbudowany jest z:
  • grupy włókien nerwowych – aksonów lub długich wypustek neuronów
  • oraz komórek nerwowych
  • i innych komórek łączących, które je chronią
włókna nerwowe są połączone w pęczki, otoczone osłonkami, zbudowanymi z tkanki łącznej
PĘCZKI otoczone są zewnętrzną osłonką zwaną nanerwiem
Większość nerwów obwodowych przewodzi informacje do i z OUN i dlatego określa się je mianem nerwów mieszanych
NERWY CZASZKOWE
  1. Nerw węchowy przewodzi bodźce czuciowe z jamy nosa do mózgu
  2. Nerw wzrokowy przewodzi bodźce wzrokowe z siatkówki do mózgu; uszkodzenie powoduje ślepotę
  3. Nerw okoruchowy - uczestniczy w ruchach gałek ocznych przy porażeniu opada powieka górna i powstaje zez rozbieżny, uszkodzenie spowoduje brak akomodacji
  4. Nerw bloczkowy - uczestniczy w ruchach gałek ocznych; uszkodzenie – podwojenie widzenia
  5. Nerw trójdzielny - przewodzi bodźce ze skóry twarzy i uczestniczy w procesie żucia, posiada włókna czuciowe i ruchowe, dzieli się na:
    • nerw oczny
    • szczękowy
    • żuchwowy
  6. Nerw odwodzący - uczestniczy w ruchach gałek ocznych, przy porażeniu występuje zez zbieżny
  7. Nerw twarzowy - kontroluje ruchy mimiczne twarzy i przewodzi bodźce smakowe z języka do mózgu; przy porażeniu chory nie może podnieść lub opuścić kącika ust, twarz staje się asymetryczna, chory ma trudności w wymawianiu zgłosek wargowych, nie może gwizdać
  8. Nerw przedsionkowo – ślimakowy - przewodzi bodźce słuchowe i bodźce służące zachowaniu równowagi z ucha wewnętrznego do mózgu, uszkodzenie powoduje niedosłuch, zawroty głowy,  oczopląs
  9. Nerw językowo – gardłowy - kontroluje ruchy mięśni gardła, przewodzi bodźce smakowe z języka do mózgu, odpowiedzialny za ruchy połykania; przy porażeniu – zaburzenia połykania
  10. Nerw błędny - kontroluje ruchy gardła, uczestniczy w regulacji narządów położonych w obrębie szyi, klatki piersiowej i jamy brzusznej, unerwia większość narządów wewnętrznych (płuca, serce); w momencie podrażnienia – mogą wystąpić wymioty lub kaszel (biegnie aż do żołądka).
  11. Nerw dodatkowy - kontroluje ruchy mięśni szyi, ramion i krtani; przy porażeniu chory z trudnością obraca głowę w bok i występuje utrudnienie unoszenia barków (czyli wzruszania ramionami)
  12. Nerw podjęzykowy - kontroluje ruchy języka
Spośród XII par nerwów czaszkowych:
  • część to nerwy ruchowe
  • część czuciowe
  • część mieszane
NERWY RDZENIOWE
  • biorą początek lub kończą się w istocie szarej rdzenia kręgowego
  • rdzeń kręgowy rozpoczyna się na wysokości skrzyżowania piramid rdzenia przedłużonego
  • leży w kanale kręgowym i kończy się stożkiem rdzeniowym, który przedłuża się w nić końcową, dochodzącą do kości krzyżowej
  • w rdzeniu kręgowym obserwuje się dwa wyraźne zgrubienia:
    • w odcinku szyjnym
    • w odcinku lędźwiowym
  • występowanie zgrubień jest związane ze zwiększonym obszarem unerwienia jakim są kończyna górna i dolna
  • w linii środkowej na powierzchni przedniej rdzenia widoczna jest szczelina pośrodkowa przednia, a bocznie od niej znajdują się symetryczne bruzdy boczno – przednie, z których wychodzą korzenie brzuszne, ruchowe
  • na powierzchni tylnej, grzbietowej rdzenia pośrodku jest bruzda pośrodkowo – tylna, a bocznie od niej znajdują się symetryczne bruzdy boczno – tylne
  • na przekroju poprzecznym rdzenia widoczna jest istota biała położona w obwodzie i szara leżąca w środku
Nerwy rdzeniowe dzielą się na:
  • odcinek szyjny (8 par nerwów) – ich gałęzie przednie tworzą 2 sploty:
1. szyjny (4 pary nerwów) – od C1 do C4, unerwia:
  • mięśnie nad i podgnykowe
  • mięśnie szyi i skórę szyi
  • okolicę potyliczną
  • małżowiny uszne
  • obręcz kończyny górnej i okolicy podobojczykowej
Nerw przeponowy jest:
  • najdłuższym i największym odgałęzieniem
  • przechodzi do śródpiersia przedniego
  • biegnie między opłucną i osierdziem
  • jego gałęzie unerwiają:
  • opłucną śródpiersiową
  • osierdzie ścienne
  • przeponę
Porażenie nerwu przeponowego:
  • jednostronne – powoduje wysokie ustawienie przepony po stronie porażonej
  • obustronne – utrudnia, a często uniemożliwia oddychanie
ramienny (4 pary nerwów) – dzieli się na część:
nadobojczykową: unerwia mięśnie i skórę obręczy kończyny górnej, klatki piersiowej i grzbietu
Wyróżniamy następujące nerwy:
  • nerw piersiowy długi
  • nerw grzbietowy łopatki (splot krótki)
  • nerw piersiowo – grzbietowy
  • nerw podobojczykowy (splot krótki)
  • nerw nadłopatkowy
  • nerw podłopatkowy
  • nerw pachowy (długi) – unerwia mięsień:
  • naramienny
  • obły mniejszy
  • staw ramienny
podobojczykową :
  • nerw mięśniowo – skórny
  • nerw pośrodkowy – porażenie prowadzi do powstania tzw. ręki błogosławiącej: podczas próby zgięcia palców kciuk, palec wskazujący i częściowo środkowy pozostają wyprostowane, zginają się jedynie palce – czwarty i piąty
  • nerw łokciowy – porażenie (często przy złamaniach kości ramiennej); palce są nadmiernie wyprostowane w stawach śródręczno paliczkowych, zgięte w stawach międzypaliczkowych  oraz zaburzone jest przywodzenie i odwodzenie palców na skutek porażenia mięśni glistowatych i międzykostnych, ułożenie palców przypomina szpony (ręka szponiasta)
  • nerw promieniowy – największy nerw splotu, główny nerw, zaopatrujący mięśnie prostowniki kończyny górnej; porażenie powoduje powstanie tzw. ręki opadającej (wiotkość)
  • nerw skórny przyśrodkowy ramienia
  • nerw skórny przyśrodkowy przedramienia

2. odcinek piersiowy (12 par nerwów - międzyżebrowe – biegną w przestrzeniach międzyżebrowych ku przodowi, ostatni nerw biegnie poniżej dwunastego żebra i nazywa się nerwem podżebrowym
Nerwy międzyżebrowe górne Th1 – Th6 unerwiają tylko klatkę piersiową
Nerwy dolne  Th7 – Th12 unerwiają klatkę piersiową i ścianę jamy brzusznej
3. odcinek lędźwiowy – splot  (5 par nerwów) – unerwia:
  • gałęzie krótkie mięśni grzbietu
  • gałęzie długie mięśni brzucha i kończyny dolnej:
  • nerw biodrowo – podbrzuszny
  • nerw biodrowo – pachwinowy
  • nerw płciowo – udowy
  • nerw skórny boczny uda
  • nerw udowy – porażenie osłabia ruchy zginania uda w stawie biodrowym i znosi prostowanie kończyny w stawie kolanowym ( nie stoimy i nie chodzimy )
  • nerw zasłonowy – unerwia wszystkie mięśnie grupy przyśrodkowej uda
  • Porażenie uniemożliwia zbliżanie ud, założenie porażonej kończyny na zdrową
4. odcinek krzyżowy - splot (5 par nerwów) – leży w miednicy mniejszej po stronie bocznej kości krzyżowej, gałęzie tego splotu unerwiają:narządy miednicy mniejszej
    • krocze
    • narządy płciowe zewnętrzne
    • skórę i mięśnie obręczy dolnej
    • większą część kończyny wolnej dolnej
  • Splot krzyżowy utworzony jest z gałęzi brzusznej nerwu lędźwiowego L5
  • Nerwów krzyżowych S1 – S5 i gałęzi brzusznej nerwu guzicznego CO1
  • Odgałęzienia splotu dzielimy na gałęzie krótkie, które unerwiają:
    • mięsień gruszkowaty
    • zasłaniacz wewnętrzny
    • mięśnie bliźniacze
    • mięsień czworoboczny uda
    • staw biodrowy
  • Gałęzie długie odchodzą od splotu krzyżowego (5 par) i są to:
    • nerw pośladkowy górny – przy porażeniu chód jest kaczkowaty
    • nerw pośladkowy dolny – porażenie utrudnia prostowanie kończyny w stawie biodrowym – chory nie może chodzić po schodach i wstawać z pozycji siedzącej
    • nerw skórny tylny uda – unerwia skórę pośladka i powierzchnię tylną uda (przy porażeniu brak czucia)
    • nerw kulszowy – największy nerw ustroju, wychodzi z miednicy przez część dolną otworu kulszowego , wnika pod mięsień pośladkowy wielki, dalej biegnie w dół między mięśniami grupy tylnej uda i na różnej wysokości uda dzieli się na:
      • nerw piszczelowy – i jego końcowe gałęzie unerwiają wszystkie mięśnie grupy tylnej goleni i mięśnie podeszwy stopy oraz skórę łydki i stopy, porażenie powoduje niemożność zgięcia stopy i palców, które ustawiają się szponowato (chory nie może wspiąć się na palcach stopy)
      • nerw strzałkowy wspólny – dzieli się na:
  • nerw strzałkowy głęboki – porażenie to niemożność wyprostowania stopy (nie można stanąć na pięcie)
  • nerw powierzchowny – porażenie powoduje szpotawe ustawienie stopy (chory opiera się na brzegach bocznych stopy)
  • Porażenie całego nerwu strzałkowego wspólnego powoduje występowanie chodu koguciego, przy długotrwałym porażeniu powstaje stopa końsko – szpotawa (stopa zgięta i odwrócona w pozycji przywodzenia)
    • nerw sromowy – unerwia:
    • narządy płciowe zewnętrzne
    • mięśnie i skórę krocza

5. odcinek guziczny (1 para nerwów guzicznych) – najniższa gałąź splotu krzyżowego, zaopatruje skórę i mięśnie okolicy kości guzicznej

 AUTONOMICZNY UKŁAD NERWOWY (WEGETATYWNY)

Reguluje czynności:
  • mięśnia sercowego
  • mięśni gładkich
  • gruczołów wydzielania wewnętrznego i zewnętrznego
Kontroluje funkcje:
  • nie podlegające naszej woli
  • przebiegają poza świadomością
Warunkuje stałość środowiska płynnego komórek ustroju
Skład płynów ustrojowych, ich temperatura ilość i rozmieszczenie zależy od działania układu autonomicznego na układ:
  • krążenia
  • pokarmowy
  • oddechowy
  • moczowy
  • na gruczoły wydzielania wewnętrznego
Dzieli się na część:
  1. Współczulną
  2. Przywspółczulną
Znaczna większość narządów otrzymuje włókna z obu tych części. Działają one na narządy antagonistycznie, np.: czynność serca hamują włókna przywspółczulne nerwu błędnego (serce pracuje wolniej), a pobudzają włókna współczulne pnia współczulnego,
Przenoszenie impulsów nerwowych z komórki nerwowej na komórkę i narząd wykonawczy zachodzi dzięki wytwarzaniu przez nie substancji chemicznych
Nerwy cholinergiczne uwalniają na zakończeniach acetylocholinę
Nerwy noradrenergiczne uwalniają noradrenalinę
Część współczulna – komórki macierzyste są w jądrach pośrednio bocznych leżących w słupach bocznych istoty szarej rdzenia kręgowego od C8 do L3
Tworzą tzw. słup, czyli  pień współczulny – nerwy rozłożone są równomiernie
Część współczulną tworzą 3 grupy zwojów
Pień współczulny leży blisko trzonów kręgowych po obu stronach kręgosłupa
Topograficznie wyróżniamy w nim odcinki:
  • szyjny
  • piersiowy
  • brzuszny
  • miedniczy
Część przywspółczulna – ośrodki centralne UN mieszczą się w pniu mózgu
Nerwy układu przywspółczulnego wychodzą z pnia mózgu i części krzyżowej
Kierują się do wszystkich narządów
WPŁYW POBUDZANIA UKŁADU WEGETATYWNEGO NA POSZCZEGÓLNE NARZĄDY

NARZĄD
WSPÓŁCZULNY
PRZYWSPÓŁCZULNY
oko
rozszerzenie źrenicy
zwężenie źrenic
gruczoły łzowe
zwiększenie
ślinianki
wydzielanie gęstej śliny w małej ilości
zwiększenie wydzielania rozrzedzonej, wodnistej śliny
oskrzela
rozszerzenie
zwężenie
serce
przyśpieszenie czynności, rozszerzenie naczyń wieńcowych
zwolnienie
żołądek
zahamowanie ruchów i wydzielanie soku żołądkowego, zwężenie odźwiernika
przyspieszenie ruchów, wzrost wydzielania soku
jelita
hamuje ruchy perystaltyczne i zmniejsza wydzielanie gruczołów
przyspiesza perystaltykę i zwiększa wydzielanie gruczołów


Funkcją układu współczulnego jest przygotowanie organizmu do sytuacji stresowych, czyli:
  • przyspiesza pracę serca
  • zwiększa dostawę glukozy do mózgu i mięśni
  • podwyższa ciśnienie tętnicze
  • rozszerza oskrzela
  • rozszerza źrenice
  • zwiększa wydzielanie potu
  • zwiększa wydzielanie adrenaliny w nadnerczach (hormonu walki i ucieczki)
Funkcja układu przywspółczulnego:
  • zwalnia akcję serca
  • przyspiesza perystaltykę jelit
  • obniża ciśnienie tętnicze
  • odpowiada za odpoczynek organizmu
Część jelitowa autonomicznego UN składa się ze zwojów i splotów
Znajdują się one w ścianie narządów przewodu pokarmowego, zalicza się tu:
  • splot mięśniowy Auerbacha
  • splot podśluzówkowy Meissnera

2 komentarze: