stat4u

wtorek, 26 września 2017

OBJAWY ZE STRONY UKŁADU POKARMOWEGO SENIORA ( dolegliwości )


  W wyniku starzenia się organizmu, w naszym ciele i narządach zachodzi wiele zmian.
Także i układ pokarmowy jest pod wpływem tego nieuniknionego upływu czasu.Uwarunkowania procesu starzenia są złożone i wzajemnie powiązane. Oczywiście ma tu wpływ genetyczne obciążenie ale nie tylko. Czynniki środowiskowe, wpływające na ekspresję genów, modyfikują ich działanie i usposabiają do chorób, niektóre zaś predyspozycje genetyczne usposabiają do określonych schorzeń metabolicznych czy nowotworowych. Bardzo trudno jest odróżnić strukturalne zmiany zachodzące w naturalnym starzeniu od skutków współistniejącej patologii chorobowej.
W związku z tym pojawia się wiele problemów natury pielęgnacyjnej, opiekuńczej czy w samoopiece.

Zaburzenia w układzie pokarmowym wynikają z przyczyn ogólnych zaburzeń, a nie koniecznie z procesu starzenia.
Komórki narządów wewnętrznych nie regenerują się już tak jak kiedyś w związku z tym dochodzi do zmian narządowych, co powoduje zwolnienie procesów metabolicznych, w wyniku czego zmniejsza się zapotrzebowanie energetyczne organizmu.

JAMA USTNA 
Do istotnych problemów dochodzi już w obrębie jamy ustnej.Ma to ogromny wpływ na trawienie i wchłanianie pokarmów. Można spotkać się z paradontozą, brakiem uzębienia czy próchnica. W związku z tym proces rozdrabniania pokarmów i żucia ulega upośledzeniu, a jest to niezbędne w trawieniu. Bardzo ważnym problemem jest to, że osoby starsze mają obniżoną ilość produkcji śliny i zawartej w niej amylazy, która daje początek trawieniu węglowodanów.
       Wiek senioralny wiąże się również z zaburzeniami zmysłu węchu, smaku i czucia. Często jest to powodem braku apetytu, zanika przyjemność z jedzenia przez co nasz senior unika spożywania wartościowych produktów. Można również spotkać się z tym, że osoby starsze chowają jedzenie "na później", dochodzi do zepsucia się potraw i produktów i do konsumpcji tego wszystkiego, a co za tym idzie - do zatruć pokarmowych. Zaburzenia łaknienia mają także podłoże z ośrodkowego układu nerwowego.

 PERYSTALTYKA JELIT
Zaburzona motoryka przewodu pokarmowego to również zmiany wsteczne procesu starzenia. Na ogół wynika to z zaniku gruczołów wydzielniczych lub ich funkcji, produkujących do tej pory hormony o działaniu prokinetycznym  ( dbające o prawidłowe opróżnianie żołądka i jelit ) . Osłabia się i zanika również błona mięśniowa ściany narządów rurowych, a w tym i przełyku. Motoryka i ruchy perystaltyczne ulegają spowolnieniu, co przyczynia się do zaburzeń przełykania, opróżniania żołądka czy zaparć.

DYSFAGIA - uczucie przeszkody w gardle podczas przełykania, w wyniku zaburzeń w procesie połykania i dysfunkcji mięśni ścian narządów rurowych.

NIEWŁAŚCIWA FLORA BAKTERYJNA JELIT
Obniżona kwasowość środowiska w żołądku i zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego mogą przyczyniać się do zwiększenia namnażania bakterii w jelicie cienkim. W jelitach z czasem powstają zwężenia, uchyłki, zrosty po operacjach przebytych we wcześniejszych latach i to także sprzyja kolonizacji bakteryjnej. Jest to klinicznie istotny czynnik prowadzący do zaburzeń wchłaniania, a tym samym do niedożywienia.

TRZUSTKA
Narząd ten pełni podstawową funkcję w procesie trawienia. Jednak z wiekiem zmniejsza się produkcja enzymów trawiennych. Przez to ograniczone jest trawienie białek, które są najważniejsze, zaburza się także trawienie węglowodanów i tłuszczy, choć w mniejszym stopniu. Wyczerpanie zdolności wydzielniczych trzustki i wydzielania insuliny często prowadzi do cukrzycy II.

WĄTROBA
Osłabienie funkcji wątroby i dróg żółciowych prowadzi do utraty ok 20% masy narządu bez możliwości regeneracji, przez to obniżona jest tak ważna synteza białek  (albumin) i cholesterolu, zaś przyjmowane leki nie są rozprowadzane po organizmie tak jak u młodego człowieka. Dlatego też dawki leków są inne dla osób starszych niż dla pozostałej części społeczeństwa. Obniżony jest znacznie przepływ krwi przez narząd . Zmiany morfologiczne przekładają się na deficyty funkcjonalne w wielu szlakach metabolicznych, a także na zdolności odtruwające dla organizmu.

TOLERANCJA LAKTOZY

Hipolaktazja- to nadwrażliwość pokarmowa wywołana niedostatecznym trawieniem laktozy (dwucukru obecnego w niektórych produktach mlecznych) . Nadwrażliwość ta wynika z małej aktywności enzymu wytwarzanego w jelicie cienkim LAKTAZY. Jego niedobór powoduje częste biegunki , nadmierne wzdęcia i skurczowy ból brzucha.
Osoby cierpiące z tego powodu samoistnie ograniczają spożycie produktów mlecznych, co z kolei prowadzi do niedoborów wapnia.



Formowanie stolca jest skomplikowanym procesem.Oddawanie stolca również, bo jest dużo powikłań zakrzepowo zatorowych gdyż ludzie nadmiernie  używają tłoczni brzusznej. Defekację (wydalanie stolca) traktujemy jako czynność znacznego ryzyka. U starszych osób (seniorów), którzy mają różne dolegliwości krążeniowe, czy migotanie przedsionków jest to nawet zagrożenie życia. Mechanika oddawania stolca może ulec zakłóceniu. 
Konsystencja stolca nie może być zbyt twarda. Wykorzystujemy do wydalania (zwłaszcza osoby starsze) odruch żołądkowo jelitowy. Polega on na tym, że po spożyciu posiłku zwiększa się stopniowo gotowość do oddania stolca

skala bristolska - badania konsystencji stolca


ZAPARCIA

    Zaparciem nazywamy częstość wypróżnień mniejszą niż trzy tygodniowo. Czasem pacjenci określają też w ten sposób parcie na kiszkę stolcową bez możliwości wydalenia stolca, oddawanie twardego stolca lub uczucie niepełnego wypróżnienia.
Uczucie pełności, wzdęcia, ból brzucha to przyczyna dyskomfortu w jamie brzusznej i złego samopoczucia. U osób starszych zaparcie może powodować upośledzenie oddawania moczu, częstomocz, nietrzymanie moczu wywołane uciskiem na pęcherz moczowy. Ten stan może także spowodować biegunkę rzekomą (częste oddawanie małych ilości stolca oraz nietrzymanie stolca przez uwięzienie mas kałowych).
Zaparcia są bardzo niebezpieczne u osób starszych. Mogą doprowadzić do omdleń, zwiększają ryzyko uchyłkowatości i rozwoju raka okrężnicy, wywołują też kałowe owrzodzenie jelita grubego wskutek ucisku przez uwięzione masy kałowe , a nawet prowadzą do niedrożności jelit.

Warto zwrócić uwagę na fakt, że osoby starsze zazwyczaj są odwodnione lub mają duży deficyt wody w organizmie co również wiąże się z występowaniem zaparć.

Zaparcia są również przyczyną mikro urazów w jelitach co prowadzi do nadżerek, a nawet krwotoków wewnętrznych. Może być także jednym z objawów choroby nowotworowej jelita grubego. Osoby w starszym wieku często stosują na własną rękę, bez uzgodnienia z lekarzem, leki na przeczyszczenie, które wywołują działania niepożądane w farmakokinetyce innych leków.
Z tych powodów zaparcia nie powinny być lekceważone.

Można wyróżnić dwa rodzaje zaparcia:
- wydłużenie pasażu jelitowego
- trudności ewakuacji stolca z odbytnicy
Zaparcie może  mieć charakter pierwotny lub wtórny- kiedy możliwe jest określenie przyczyny (np. zaburzenia metaboliczne lub leki).
Czynnikami sprzyjającymi są: dieta ubogokaloryczna, ubogoresztkowa, niska ilość płynów, mało ruchu (siedzący tryb życia) , sam proces starzenia powoduje zwolnienie perystaltyki jelit co prowadzi do zaparć.
Wtórne zaparcia podstawowe: leczenie przyczynowe- wyrównanie zaburzeń wodnoelektrolitowych i metabolicznych, wykluczenie nowotworów,. Leczenie objawowe obejmuje zmianę diety czy stylu życia.

NIEFARMAKOLOGICZNE postępowanie w przypadku zaparcia:

  1. Łagodny masaż brzucha wzdłuż przebiegu jelita grubego ( wokół pępka coraz większe okręgi zgodnie z ruchem wskazówek zegara) przez 10 minut przed wstanie z łóżka
  2. Wypijanie szklanki wody przed śniadaniem (jest to torowanie odruchu żołądkowo-okrężniczego)
  3. 2 łyżki soku z kapusty kiszonej na czczo szybko pobudza prace jelit i wywołuje oddanie stolca
  4. dbałość o regularne wypróżnienia w warunkach zapewniających spokój i intymność
  5. zwiększenie aktywności fizycznej ( poprawia perystaltykę jelit)
  6. zwiększenie ilości wypijanych płynów, unikanie odwodnienia
  7. prawidłowa dieta: zwiększenie zawartości włókien roślinnych w posiłkach ( warzywa, owoce, suszone śliwki, orzechy ) , gruboziarniste pieczywo, gruboziarniste kasze, nasiona, otręby pszenne ( 5 łyżek zalać wrzątkiem, pozostawić na kilka minut, spozywać z mlekiem, sokiem, lub z bulionem 1-2 razy dziennie), musli. Dieta z większa ilością włókien roślinnych dotyczy osób, u których nie stwierdzono organicznego zwężenia jelit . 
Farmakologiczne leczenie polega na stosowaniu leków przeczyszczających lub wpływających na motorykę przewodu pokarmowego. Większość leków dostępnych jest bez recepty ale TRZEBA PAMIĘTAĆ, ŻE NALEZY SKONSULTOWAĆ TO Z LEKARZEM.

  •  środki zmiękczające stolec ( ułatwiające pasaż)- jelito cienkie i grube
  • roślinne środki pęczniejące , które zwiększają masę stolca i dobrze wpływają na florę bakteryjną jelit (nasiona babki plesznika, babki jajowatej, guma guar) - jelito cienkie i grube
  • środki powlekające i zmiękczające (jelito grube)
  • pobudzające środki przeczyszczające ( drażniące) 
  • wlewki doodbytnicze - powinny być stosowane tylko doraźnie, zwłaszcza gdy nie uzyskano efekty po środkach doustnych lub gdy są przeciwwskazania dotyczące górnej części układu pokarmowego. Każdy wlew czyszczący wymaga szczególnej ostrożności ponieważ istnieje ryzyko perforacji jelita. 
  • czopki doodbytnicze - podawane są leki pobudzające perystaltyke jelit ułatwiające ewakuację stolca z odbytnicy i leki łagodzące stany zapalne odbytu
Jeśli masy kałowe są tak twarde i nie mogą wydostać się samoczynnie z kiszki, należy ewakuować je ręcznie
PRZYCZYNY ZAPARĆ U OSÓB STARSZYCH ( także u młodszych)

  • zaparcie przejściowe - wywołuje je choroba gorączkowa lub obłożna, zmiana sposobu odżywiania, podróż, zmiana środowiska , np. hospitalizacja ( czynniki psychologiczne, odwodnienie, unieruchomienie)
  • przewlekłe zaparcie pierwotne - wywołane przez zaparcie czynnościowe (nawykowe), zespół jelita drażliwego, choroba Hirschsprunga (wrodzony brak unerwienia autonomicznego końcowej części jelit)
  • niepożądane działanie leku- leki przeciwcholinergiczne i spazmolityczne , trójcykliczne leki przeciwdepresyjne, inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny, leki przeciwhistaminowe, przeciwpsychotyczne, blokery kanału wapniowego (werapamil ) , preparaty wapnia, diuretyki, preparaty żelaza, lewodopa (leki p/parkinsonowskie), niesteroidowe leki przeciwzapalne, opiały ( kodeina, tramadol, morfina)
  • mechaniczne zwężenie jelita lub ucisk z zewnątrz- zaparcia wywołane przez nowotwór okrężnicy, zrosty otrzewnowe, zapalenie uchyłku , Choroba Leśniowskiego-Crohna, wypadanie odbytnicy, choroby odbytu ( szczelina, ropień, żylaki), ucisk przez pęcherz moczowy (gdy zalega mocz) , guz macicy i inne zmiany patologiczne
  • zaburzenia metaboliczne, endokrynne, elektrolitowe- niedoczynność tarczycy, amyloidoza, przewlekła niewydolność nerek, cukrzyca, zaburzenia elektrolitowe(hipokaliemia, hiperkalcemia) , nadczynność przytarczyc
  • zaburzenia neurologiczne - neuropatia autonomiczna, choroba Parkinsona, udar mózgu, zespół otępienny
  • zaburzenia psychiatryczne- depresja

BIEGUNKA

To zbyt częste oddawanie stolca ( powyżej 3 razy na dobę) o luźnej lub płynnej konsystencji i masie dobowej przekraczającej 250g.
  • Biegunka rzekoma to częste oddawanie uformowanych mas kałowych o małej objętości , połączone z naglącymi parciami ( np. w zespole jelita drażliwego czy zapaleniu odbytnicy) 
  • Biegunka paradoksalna to często oddawanie małych porcji płynnego, cuchnącego stolca , wywołane niedrożnością dystalnej części jelita grubego
  • Natomiast biegunka ostra (bardzo niebezpieczna ) może trwać nawet do 2 tygodni. 
  • Biegunka przewlekła może męczyć 2 tygodnie lub być w formie nawracającej.
  • Nietrzymanie stolca : mimowolne, niekontrolowane oddawanie stolca sporadyczne ( związane z biegunką) lub stałe. 
U osób starszych ryzyko wystąpienia biegunki oraz jej ciężkiego i powikłanego przebiegu jest zwiększone . Wpływ na to mogą mieć:
  • upośledzenie procesu trawienia (żucia, motoryki żołądka, kwasowości soku żołądkowego, aktywności enzymów trawiennych) 
  • upośledzenie mechanizmów wchłaniania jelitowego (zmiany zanikowe błony śluzowej, mniejsza aktywność błonowych układów enzymatycznych odpowiedzialnych za wchłanianie wody i wymianę elektrolitów)
  • zmniejszenie fizjologicznych rezerw organizmu
  • zmniejszona sprawność fizyczna 
  • zaburzenia poznawcze (zespoły otępienne)
  • mniejsza troska o higienę osobistą i środowiska domowego
  • umieszczenie w ośrodku ( szpital ZOL, DPS, obce środowisko jest dużym stresem)
  • ostre i przewlekłe choroby
  • leki i metody leczenia ( chemioterapia, radioterapia, chirurgia przewodu pokarmowego )
  • niedożywienie

Biegunki osmotyczne

Ten rodzaj biegunek u osób starszych jest związany zwykle ze stosowaniem środków przeczyszczających. Przedawkowanie ich może wywołać gwałtowną biegunkę prowadzącą do niebezpiecznego odwodnienia. Pierwotny niedobór laktazy objawia się biegunką po spożyciu produktów mlecznych ( brak tolerancji na laktozę).

W wieku senioralnym osłabieniu ulegają mechanizmy obronne zapobiegania zakażeniom jelitowym. Do obronnych mechanizmów nieimmunologicznych należy kwaśność soku żołądkowego (zmniejszenie lub brak wydzielania soku : hipo- lub achlorhydia- ułatwiają kolonizację bakteryjną przewodu pokarmowego) , motoryka jelita cienkiego, prawidłowa komensaliczna flora jelita grubego (terapia antybiotykowa sprzyja rozwojowi flory patogennej , np. Clostridium difficils co może wywołać rzekomobłoniaste zapalenie jelit).
Do mechanizmów immunologicznych zalicza się odporność humoralną (wydzielanie przeciwciał IgA na powierzchni błon śluzowych) oraz odporność komórkową.

Biegunki zakaźne 

U starszych osób mogą mieć ciężki przebieg, prowadzący nawet do zgonu.
Niestety w ZOLach, DPS czy szpitalach istnieje ryzyko epidemii bakteryjnej lub wirusowej przenoszonymi droga pokarmową . W profilaktyce ważne są okresowe badania personelu w kierunku Salmonelli i Shigelli.

Zespół złego wchłaniania

Jest to częsty problem u seniorów. Na uwagę zasługuje enteropatia glutenowa, która często bywa nierozpoznawana . Choroba może wywoływać poważne i różnorodne powikłania, ale wdrożenie diety bezglutenowej zwykle przynosi poprawę.

W przypadku biegunki przewlekłej ważne jest przeprowadzenie badań diagnostycznych .

Biegunka paradoksalna

Dość często występuje u osób niepełnosprawnych, unieruchomionych w podeszłym wieku.
Biegunka ta jest powikłaniem przewlekłego zaparcia (zaklinowaniem mas kałowych odbytnicy). Wystąpieniu tego zaburzenia sprzyjają niewłaściwe warunki sanitarne, stany majaczeniowe, depresja, zespół otępienny, stosowanie leków o działaniu cholinolitycznym ( leki przeciwdepresyjne, przeciwhistaminowe itp.). Nie podaje się w tym przypadku leków przeciwbiegunkowych.

Biegunki ostre 

Podstawowym powikłaniem jest odwodnienie, połączone z zaburzeniami elektrolitowymi. Może doprowadzić do zapaści krążeniowej, wstrząsu hipowolemicznego, zaburzeń rytmu serca, ostrej niewydolności nerek , zaburzeń świadomości , a nawet śmierci. 
Odwodnienie u osób starszych ( i u małych dzieci) rozwija się szczególnie szybko i dlatego w leczeniu każdej ostrej postaci biegunki najważniejsze jest wyrównanie zaburzeń wodno - elektrolitowych. W biegunce o łagodnym przebiegu wystarczające jest nawodnienie doustne. Ponieważ wchłanianie wody zależne jest od składu doustnie podanego preparatu, zaleca się stosowanie hipoosmolarnego dustnego płynu glukozowo-elektrolitowego ( Gastrolit, Stoperade itp. )
zawierające sód, potas i glukozę.

Biegunki osmotyczne zakaźne (poza niektórymi przewlekłymi zakażeniami , tj. Yersinia, Salmonella, Shigella) i polekowe mają zwykle charakter ostry, zaś biegunki związane z zespołem złego wchłaniania lub niezakaźnymi chorobami jelita grubego- charakter przewlekły.

W razie biegunki gwałtownej o ciężkim przebiegu , zwłaszcza gdy przy tym występują wymioty należy podawać płyny dożylnie i są to płyny o składzie zależnym od aktualnego stężenia sodu i potasu w osoczu krwi chorego.

Leczenie biegunki ma charakter przyczynowy, czyli usuwamy przyczynę ale pamiętajmy, że stosowanie leków przeciwbiegunkowych wymaga szczególnej ostrożności. Unika się stosowania tych leków w biegunkach zakaźnych. Osoby starsze w takim stanie muszą dużo leżeć by nie tracić sił.

Ważnym elementem postępowania przy biegunkach jest dieta. Zazwyczaj przez pierwsze 24 godziny podawane są doustnie jedynie płyny. Następnie stopniowo wprowadzana jest dieta lekkostrawna .

W PROCESIE PIELĘGNOWANIA  w razie ostrej biegunki należy uwzględnić zagadnienia:

  • obserwację chorego, monitorowanie parametrów życiowych, zapobieganie odwodnieniu, 
  • ocenę wystąpienia zagrożeń związanych z biegunką (omdlenia, upadki, zaburzenia poznawcze, majaczenia)
  • wsparcie w zakresie utrzymania higieny osobistej i otoczenia
  • wsparcie psychiczne 
  • edukacja pacjenta lub jego opiekuna w zakresie samokontroli , nawodnienia i diety
  • profilaktykę szerzenia zakażeń w razie biegunki zakaźnej
KRWAWIENIA Z ODBYTU

Krwawienia nie należy bagatelizować.
Czasem się zdarza, że obserwujemy pojawienie się stolca z domieszką krwi. Obecność świeżej krwi lub skrzepów w tym przypadku świadczy o krwawieniu wewnętrznym w jelicie grubym i w odbytnicy. Jednak warto zwrócić uwagę na to jak wygląda krew i sam stolec.

  • krew żywo-czerwona oddzielona od stolca może świadczyć o żylakach odbytu
  • stolec pokryty krwią- w tym przypadku krew prawdopodobnie pochodzi z dolnej części jelita grubego
  • stolec częściowo wymieszany z krwią i pokryty nią - oznacza, że  krwawienie pochodzi ze środkowego odcinka lub górnej części układu pokarmowego
  • czarny stolec (smolisty)- krwawienie z górnego odcinka, najczęściej z żołądka. Krew jest czarna ponieważ hemoglobina miesza się z kwasem solnym żołądka (kwaśna hematyna), jest strawiona i w tej postaci jako czarna maź jest wydalana razem ze stolcem. 


Najczęściej krwawienie spowodowane jest przez hemoroidy ale jest jeszcze wiele innych przyczyn:

  1. szczelina odbytu
  2. polipy i rak jelita grubego
  3. zmiany zapalne (zapalenie zwieraczy odbytu)
  4. nadżerki (ropnie odbytnicze)
  5. krwawienie z uchyłków
  6. zmiany naczyniowe ( angiodysplazja)
  7. i wspomniana wcześniej choroba hemoroidalna
Co to są hemoroidy?
Fizjologiczną strukturą odbytu są guzki krwawnicze, czyli jamiste naczynia żylne wypełnione krwią. Wywodzą się one z górnego splotu żył odbytniczych i z dolnego splotu. Splot ten znajduje się pomiędzy zwieraczem wewnętrznym i zewnętrznym odbytu w otoczeniu szpary odbytu. Ta anatomiczna struktura wspomaga aparat zwieracza i w ten sposób na przykład zapobiega niekontrolowanemu oddawaniu gazów. 
Kiedy hemoroidy nadmiernie wypełnią się krwią ( są przekrwione ) powiększają się. Guzki wewnętrzne są niewidoczne w początkowej fazie, później wysuwają się z odbytu, zaś guzki zewnętrzne wyodrębniają się wokół ujścia odbytu .
Powiększanie się guzków krwawniczych czyli choroba hemoroidalna świadczy o stałym lub przemijającym wzroście ciśnienia lub o zastoju w splotach żylnych . Może dojść do tego z powodu choroby ale także w codziennym życiu, tj. nawykowe zaparcie, biegunka, ciąża, siedzący tryb życia. Jeśli chodzi o stany chorobowe przyczyniające się do przekrwienia guzków to można wymienić tu marskość wątroby, guzy miednicy małej czy wrodzony brak zastawek żylnych w tyłach trzewnych. 

W przypadku wystąpienia zakrzepu w guzku krwawniczym zewnętrznym lub pęknięcia żyły, pojawia bolesna okrągła, sinawa grudka widoczna na skórze w pobliżu odbytu. Po ustąpieniu ostrego stanu ból ustępuje, guzek z zakrzepem zmniejsza się i powstaje fałd skórny.



WYMIOTY 

To stan, w którym występuje gwałtowne wydostanie się treści pokarmowej z żołądka do jamy ustnej, spowodowane nagłym skurczem mięśni brzucha i przepony. To odruch obronny organizmu, objaw kliniczny charakterystyczny dla wielu chorób. Organizm w ten sposób broni się przed zatruciem toksycznym, czy nadmiernym rozdęciem jakiegoś odcinaka przewodu pokarmowego. Wymioty poprzedzają nudności, odbijanie. 

Przyczyny wymiotów można podzielić na somatyczne (np. choroby przewodu pokarmowego), psychiczne (np. wywołujący wymioty widok lub zapach) lub wywołane zaburzeniami błędnika (np. choroba lokomocyjna).
Wymioty zachodzą też jako odruch fizjologiczny w ostrych zatruciach i innych sytuacjach, kiedy chronią organizm przed szkodliwymi substancjami, które dostały się do przewodu pokarmowego.


Cechy charakterystyczne: 
  1. wydostanie się treści pokarmowej przez usta
  2. nudności
  3. wzmożone wydzielanie śliny
  4. odbijanie
  5. bóle w jamie brzusznej
  6. bladość powłok skórnych
  7. przyspieszenie i pogłębienie oddechu
  8. suchość skóry i błon śluzowych
  9. skąpomocz
  10. odwodnienie
  11. zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej
  12. zaburzenia rytmu serca
  13. zawroty głowy
  14. utrata masy ciała
Odruch wymiotny to czynnik powiązany z:
  • patofizjologią- zaburzenia funkcji przewodu pokarmowego - zaleganie pokarmu w żołądku, choroba refluksowa przełyku, niedrożność jelit, choroby układu pokarmowego w tym też choroba alkoholowa, zapalenie trzustki, pęcherzyka żółciowego, wyrostka robaczkowego, objawy neurologiczne: przy wstrząśnieniu mózgu czy krwawieniu śródmózgowym, migreny, w zaburzeniach metabolicznych : kwasica ketonowa , niewydolność nerek, posocznica, bulimia, ciąża. 
  • z leczeniem i diagnostyką- aktualnie przyjmowane leki, antybiotyki, analgetyki (środki przeciwbólowe znoszące ból), diuretyki, leki stosowane w chemioterapii, w chorobach układu krążenia (digoksyna)
  • związane z sytuacją- przykre zapachy, widok jedzenia, złe nawyki żywieniowe, przewlekłe głodzenie lub przejadanie się, bodźce dotykowe tylnej ściany gardła, 
  • związane z wiekiem- nieprawidłowe rozdrabnianie pokarmu w jamie ustnej, powolne trawienie w przewodzie pokarmowym
Rodzaje wymiotów:
  • wymioty krwiste, fusowate  (krwotok wewnętrzny: jeśli z dwunastnicy lub żołądka- obecność krwi nie jest duża i ma kolor ciemnobrunatny, jeśli krwawienie pochodzi z przełyku zwykle jest intensywne , krew jest dobrze widoczna w treści pokarmowej. Warto pamiętać, że pienista i krwawa plwocina nie należy do wymiotów ale świadczy o krwotoku płucnym
  • wymioty żołądkowe: treść częściowo sfermentowana - choroba odźwiernika, treść z żółcią- choroba poniżej żołądka, 
  • wymioty żółciowe- problem z drogami żółciowymi i z wątrobą
  • wymioty treścią pokarmową
  • wymioty kałowe (niedrożność odcinka jelitowego, treść jelitowa wraca do górnego odcina przewodu pokarmowego, są cuchnące, o dużej objętości, żółtobrunatne i płynne, poprzedzają je falowo narastające bóle brzucha
Czynności pielęgniarskie (po części też opiekuna medycznego) 
  • ustalenie przyczyny wymiotów
  • ocena intensywności ( częstość, czas pojawienia się, okoliczności, ilość, wygląd, charakter treści wymiotnej)
  • dokumentowanie każdego epizodu wymiotów
  • ocena parametrów życiowych
  • dokładne monitorowanie w kierunku niedoborów płynów: osłabienie, zawroty głowy, hipotensja ortostatyczna (nagły spadek ciśnienia tętniczego w czasie pionizacji)
  • rozpoznanie i monitorowanie powikłań związanych z wymiotami
  • prowadzenie bilansu płynów
  • zapewnienie warunków bezpieczeństwa i zabezpieczenie przed upadkiem , obecność przy chorym
  • ułożenie na boku ( ułatwia wypluwanie wymiocin i zmniejsza ryzyko aspiracji treści żołądkowej do dróg oddechowych - zachłyśnięcie)
  • pomoc choremu w przyjęciu wygodnej dla niego pozycji
  • zapewnienie dostępu naczyniowego ( w razie potrzeby zastosowania wlewu dożylnego- kroplówki)
  • zalecenie powolnego oddychania przez otwarte usta oraz przełykania śliny
  • toaleta jamy ustnej wodą  ( osłabia to bodźce do kolejnych wymiotów)
  • natłuszczenie skóry wokół ust kremem
  • zastosowanie ścisłej diety, podanie kostek lodu do ssania (przy braku przeciwwskazań) 
  • jeśli lekarz zleci pielęgniarka zakłada sondę żołądkową
  • zapewnienie warunków intymności, higieny osobistej i otoczenia
  • zidentyfikowanie i usunięcie czynników wywołujących wymioty ( bodźców słuchowych, wzrokowych, węchowych)
  • wietrzenie pomieszczeń , w których przebywa chory
  • wdrażanie postępowania niefarmakologicznego  ( muzykoterapia, odwrócenie uwagi od sytuacji, powolne celowe ruchy)
Dość ciekawym jest zjawisko REGURGITACJI.  
Jest to bierne przesunięcie się treści pokarmowej z żołądka do przełyku ale bez odruchu wymiotnego. U niemowląt wiąże się to z ulewaniem pokarmu poza jamę ustną. Zwierzęta także wykorzystują to zjawisko  np. do karmienia potomstwa ( ptaki , ssaki drapieżne) gdzie rodzić przenosi w ten sposób pożywienie z dalszych odległości i już na miejscu może nakarmić swoje potomstwo.

Należy też pamiętać, że wymioty a zwracanie to dwa różne objawy. Wymioty wyjaśniłam wcześniej, zaś zwracanie jest spowodowane patologią wpustu żołądkowo- przełykowego

ZAPRASZAM TAKŻE NA WPIS O DOLEGLIWOŚCIACH BÓLOWYCH W JAMIE BRZUSZNEJ, KTÓRY ZNAJDZIECIE POD TYM LINKIEM (KLIK)

źródło: " Problemy żywieniowe u osób w wieku starszym" E. Poniewierka
" Patologia w zarysie" Domagała
" Geriatria" K. Wieczorowska - Tobis



poniedziałek, 25 września 2017

ZIMNO - CIEPŁO, CZYLI TERMOREGULACJA U CZŁOWIEKA



Mechanizmy termoregulacji umożliwiają dostosowywanie ciepła wytworzonego wewnątrz organizmu i ciepła wymienionego pomiędzy organizmem a środowiskiem zewnętrznym do potrzeb bilansu cieplnego organizmu, co pozwala na utrzymanie względnie stałej temperatury wewnętrznej. Podstawą działania tych mechanizmów jest UJEMNE SPRZĘŻENIE ZWROTNE ze zmiennym poziomem nastawienia SET POINT'u (zadany poziom) 37 stopni C.

Wymiana ciepła między organizmem a otoczeniem dzięki
  1. KONWEKCJI – czyli przenoszenia ciepła na skutek ruchu cieczy lub gazu ze środowiska cieplejszego do zimniejszego
  2. PRZEWODZENIU – które zależy od różnicy temperatury pomiędzy powierzchniami pozostającymi w bezpośrednim kontakcie
  3. PROMIENIOWANIU – emitowanemu nie tylko przez Słońce i urządzenia grzewcze ale również przez powierzchnię ciała
  4. PAROWANIU potu, które odgrywa główną rolę w eliminacji ciepła zarówno przy obciążeniu ciepłem egzogennym ( ekspozycje do gorąca) jak i endogennym ( np. wysiłek fizyczny)
(gruczoły potowe, ciepło krwi, parowanie potu, ciepło wytwarzane w mięśniach)

Głównymi elementami układu termoregulacji są TERMORECEPTORY obwodowe i TERMODETEKTORY
Obwodowe wykrywają temperaturę otoczenia lub jej zmianę, termodetektory – temperaturę wnętrza ciała.

TERMORECEPTORY OBWODOWE są głównie w skórze i dzielą się na receptory ciepła i zimna (zimnych jest więcej). Są to wolne zakończenia nerwowe, które umożliwiają potencjały czynnościowe we włóknach dośrodkowych.
Te obwodowe struktury dostarczają informacji o aktualnej temperaturze zarówno do ośrodkowego mechanizmu termoregulacji jak i do świadomości człowieka.

TERMODETEKTORY wykazywane są w mózgu – w przedniej części podwzgórza i w rdzeniu kręgowym . Są to neurony, które reagują na lokalne podwyższenie temperatury wzrostem częstotliwości wyładowań elektrycznych, co prowadzi m.in. do zwiększenia częstości oddechów (duszenie termiczne) . Dyszenie ma za zadanie usunięcie nadmiaru ciepła z wnętrza. Termodetektory odgrywają istotną rolę w integracji informacji o stanie termicznym powierzchni i wnętrza ciała.

Ośrodek termoregulacji – dwuczęściowy, odbiera i integruje w podwzgórzu informacje o temperaturze wszystkich okolic ciała, stymulując poprzez odpowiednie efektory albo produkcję albo eliminację ciepła z ustroju. W przedniej części podwzgórza jest ośrodek eliminacji ciepła regulujący wielkość utraty ciepła, zaś w tylnej części jest ośrodek zachowania ciepła odpowiedzialny za ograniczenie usuwania ciepła z ustroju i stymulację jego wytwarzania.

Obie części są ze sobą połączone drogami biegnącymi po bokach podwzgórza.

Poziom nastawienia SET POINT'u może ulegać zmianie , np. w czasie wysiłku fizycznego lub pod wpływem czynników wywołujących gorączkę.
Podstawą działania układu termoregulacji jak wspomniałam wcześniej jest ujemne sprzężenie zwrotne ze zmiennym poziomem nastawienia.
Podstawą mechanizmu jest zespół neuronów podwzgórza wykrywających temperaturę krwi tętniczej przepływającej przez ten obszar mózgu.

Niska temperatura otoczenia stymuluje termoreceptory zimna – impuls idzie do podwzgórza
Wysoka temperatura ciała stymuluje termodetektory – impuls idzie również do podwzgórza.

Gdy zimno: podwzgórze nakazuje skurczyć naczynia krwionośne skóry pobudzić drżenie mięśni, temperatura powoli się podwyższa
Gdy ciepłe ciało: podwzgórze nakazuje rozszerzyć naczynia krwionośne skóry, pobudza gruczoły potowe, temperatura wnętrza obniża się.

Temperatura wnętrza człowieka w ciągu doby ulega zmianom.

zaburzenia

HIPOTERMIA- upośledzenie termoregulacji w skrajnych warunkach termicznych środowiska, prowadzi do obniżenia temp. wewnętrznej , może to mieć dramatyczne skutki dla zdrowia

HIPERTEMIA - upośledzenie termoregulacji. W skrajnych warunkach termicznych środowiska , prowadzi do podwyższenia temperatury wewnętrznej.

Rola krwi w termoobiegu
  1. wyrównywanie ciśnienia osmotycznego we wszystkich tkankach
  2. wyrównywanie stężenia jonów wodoru (pH) we wszystkich tkankach
  3. wyrównuje różnice temperatur występujące między narządami i tkankami
  4. tworzy zaporę między drobnoustrojami
  5. eliminuje za pomocą przeciwciał substancje obce
  6. transportuje tlen z płuc do tkanek
  7. transportuje CO2 z tkanek do płuc
  8. transportuje produkty energetyczne
  9. transportuje hormony
  10. magazynuje hormony

Człowiek jest względnie stałocieplny. Nasza temperatura w niewielkim stopniu się waha ale jest to w małych granicach . Najniższą temperaturę mamy w godzinach porannych ok. 6 rano, najwyższą zaś zazwyczaj 16-17 i w takich godzinach mierzymy temp. w szpitalu.

Najcieplejszym organem człowieka jest wątroba. Temperatura ciała 36,8 st. C = temperatura wątroby 30 st. C
Dzieje się tak dlatego, że wątroba jest najbardziej aktywnym energetycznie organem.

Temperatura zależy od miejsca pomiaru

Obniżenie temperatury otoczenia poniżej strefy komfortu cieplnego natychmiast uruchamia mechanizmy termoregulacji biologicznej. 
Wymagana jest synchronizacja układów- głównie sercowo naczyniowego, wewnątrzwydzielniczego oraz procesów metabolicznych. Ich celem jest utrzymanie homeostazy temperaturowej ustroju poprzez zwiększenie produkcji ciepła i zmniejszenie jego oddawania. Stałość temperatury dotyczy wnętrza ciała, narządów klatki piersiowej , jamy brzusznej, wnętrza czaszki oraz krwi.
Temperatura kończyn i skóry jest zmiennocieplna i zależy m.in. od czynników zewnętrznych. Ta powierzchniowa zmiennocieplność pozwala utrzymać stałą temperaturę wnętrza. Jest to możliwe dzięki czynności mikrokrążenia i zmianom intensywności komórkowych procesów metabolicznych prowadzących do wytwarzania ciepła.
Osobie skrajnie wychłodzonej termometr zakładamy w postaci sondy do pęcherza moczowego lub do przełyku (głęboka temperatura ciała). Osobie wychłodzonej temperaturę mierzymy w ustach, pochwie, odbycie.
U kobiet w połowie cyklu temperatura w pochwie powinna być wyższa o 0,3 st. C (właściwy cykl miesiączkowy), w drugiej połowie cyklu jest wyższy poziom progesteronu.
Organizm traci ciepło w stosunku do otoczenia o niższej temperaturze poprzez: skórę, układ oddechowy (wydycha ciepłe powietrze), przewód pokarmowy i moczowy (z kałem i moczem)


Wytwarzanie ciepła w organizmie zależy od podstawowej przemiany materii, pracy mięśni szkieletowych w czasie poruszania się, czynności przewodu pokarmowego związanej z trawieniem i wchłanianiem pokarmów.  



źródło: notatki z wykładów oraz książka " Zarys fizjologii człowieka" 

niedziela, 24 września 2017

FIZJOLOGIA UKŁADU POKARMOWEGO


jak funkcjonuje PRZEWÓD POKARMOWY...

człowiek przyjmuje pokarm co najmniej z 3 przyczyn
  1. żeby zaspokoić bieżące potrzeby energetyczne (bez odżywiania nie ma życia)
  2. żeby wytworzyć lub odtworzyć pewne zapasy na wypadek głodu i dlatego wszyscy mamy tkankę tłuszczową. Kobiety mają większą tkankę tłuszczową ponieważ ewolucyjnie przystosowane są do tego dzięki temu, że zachodzą w ciążę.
  3. Oprócz tego jemy również z przyczyn kulturowych
Jedzenie jest niezwykle ważne by utrzymać nas przy życiu, jest także mechanizmem nagrody- zjemy coś dobrego i daje nam to satysfakcję.
To co nam najbardziej smakuje jest również uwarunkowane kulturowo. Najczęściej człowiek jednak zmierza do tego co jest słodkie albo tłuste. Szacuje się, że około miliarda ludzi żyje w niedożywieniu i około miliarda w otyłości.
Nasz system regulacji odżywiania nastawiony jest na trochę inne warunki niż te , w których w tej chwili żyjemy. 
W czasach pierwotnych pożywienia było za mało, jeśli się trafiało to przejmował je osobnik silniejszy, z lepszą przemianą materii, który zjadał wszystko. Nie było kiedyś jak przechowywać żywności więc trzeba było jeść wszystko co jest. Taki osobnik miał większe szanse przeżycia.

Zapotrzebowanie i chęć jedzenia mogą być uwarunkowana genetycznie.

Apetyt nie zależy jednak od jednego genu. Są zespoły, w których jest niedobór 1 genu, są to rzadkie schorzenia:

Polifagiaz koniecznością jedzenia dużych ilości pokarmów.
Akoriajest to występujący w chorobach psychicznych brak uczucia sytości po posiłku
Bulimiajest to silny pociąg do jedzenia z epizodami szybkiego jedzenia dużych ilości bogatoenergetycznych posiłków, a następnie w obawie przed otyłością prowokowanie wymiotów po jedzeniu
Hiperfagia- nadmierne zwiększenie łaknienia
Leptyna – hormon anorektyczny

Człowiek ma mechanizm fizjologiczny. - ten kto nie je ten umiera z niedoboru pożywienia

zaspokojenie bieżących potrzeb energetycznych i robienie zapasów to podstawa

W pierwszej kolejności...
Musimy wyżywić mózg, bo to on rządzi.
Mózg żywi się przede wszystkim glukozą - daje sygnał , który jest przetwarzany przez ciało migdałowate (znajdujące się w mózgu). To ciało daje sygnał np. do tkanki tłuszczowej podskórnej i ona zaczyna spalać tłuszcz i mózg jest syty. Jeśli tkanka podskórna nie ma zasobów tłuszczu to mózg wysyła sygnał do ciała i wtedy człowiek idzie do lodówki by coś zjeść.
Transmitery i modulatory decydują o tym, że jesteśmy zdolni wyłączyć lub włączyć apetyt. Jeśli dzieje się coś szczególnego to część ludzi przestaje jeść lub odwrotnie zajadają stres.
Modulatory blokują poczucie głodu, albo (hiperfagia ) stymulują. Krótko mówiąc te mechanizmy nie są perfekcyjnie dokładne, bo czynników jest dużo. Odbywa się wymiana informacji za pośrednictwem cytokin (białka) między ośrodkiem głodu i ośrodkiem sytości w mózgu a różnymi narządami.
Jak żołądek jest pusty to wydziela się grelina (endogenny hormon peptydowy zidentyfikowany w żołądku) , która przesyła informację do mózgu, że trzeba coś zjeść. Takie sygnały wysyła też nasza tkanka tłuszczowa.
Mamy 4 rodzaje tkanki tłuszczowej, które bardzo się od siebie różnią. Nie u wszystkich, bo dzieci i młodzi ludzie do 30 r. ż (czasem do 50) mają też tkankę tłuszczową brunatną
  1. brunatna- najbardziej metabolicznie korzystna, najbardziej pobudza procesy spalania, ale potem zanika
  2. tkanka tłuszczowa biała dzieli się na 2 dość istotne rodzaje:
    tłuszcz trzewny (między jelitami, narządami)
    tłuszcz beżowy ( podskórny)
Jak człowiek ma dużo tłuszczu między trzewiami (między narządami wewnętrznymi- otłuszczenie narządów) to jest bardzo źle. Korzystniejszy jest tłuszcz podskórny.
Jest jeszcze tkanka tłuszczowa w szpiku - aktywna metabolicznie ale nie jest znana jej rola. 

Zanim pokarm znajdzie się w przewodzie pokarmowym to wiedzmy, że jest to akt świadomy. Nim zdecydujemy się coś zjeść to odczuwamy głód.
Musimy najpierw stwierdzić, że to co jemy jest jadalne, że nie zrobi nam wewnętrznie krzywdy.
Rozpoznajemy to przy pomocy wzroku, zapachu i dotyku. Człowiek jest padlinożercą z natury,zaś  małe dzieci muszą się nauczyć rozpoznawać pokarmy.

Nasze wargi są bardzo wrażliwe na dotyk, jest tu bardzo dużo receptorów czuciowych. Samoistnie zazwyczaj nie jemy pokarmów poruszających się. Wargi nam mówią o konsystencji pokarmu, o jego teksturze. Potem pojawia się język.
Język ma brodawki smakowe, na szczycie języka są słodkie, po bokach kwaśne i słone , a u podstawy języka są brodawki okolone (największe) i są właściwe dla smaku gorzkiego. Są tam one umiejscowione gdyż chronią nas przed tym by nie połknąć czegoś niejadalnego- jest to ostatni moment by się wycofać.
W jamie ustnej dochodzi do rozdrabniania pokarmu. Dzieci mają 20 zębów i nie mają zębów trzonowych stąd trzeba u nich dbać o jakość drobnego, miękkiego pokarmu. Druga ważna funkcja jamy ustnej poza rozdrabnianiem pokarmu to wymieszanie go ze śliną. To służy dwóm celom: rozpoczyna się wstępne trawienie węglowodanów (dzięki enzymom amylaza, mucyna, ) Ślina ma właściwości ułatwiające przechodzenie pokarmu, czyli zwiększa poślizg, ułatwi połykanie. Ma też pewne właściwości bakteriobójcze. Są to 3 funkcje spełniane w mechanizmie żucia.

Człowiek wytwarza ok. 1,5 litra śliny na dobę, większość połykamy co jakiś czas. Konsystencja śliny zależy od tego jaka część układu autonomicznego ma przewagę , w sytuacji kiedy przeważa układ adrenergiczny (część układu nerwowego i kory nadnerczy) i w sytuacjach mocno stresowych ślina jest gęsta- zasycha nam w ustach, gardle. W sytuacjach dobrego samopoczucia jest ślina parasympatyczna czyli soczysta, wodnista.
Ślina trawienna jest parasympatyczna (rzadka)
Z jamy ustnej pewne pokarmy się wchłaniają co jest wykorzystywane w medycynie, np. podawanie leków podjęzykowo ( te leki szybciej działają bo szybciej się tam wchłaniają). Dotyczy to również alkoholu, który już w jamie ustnej się wchłania.

Jak już kęs pokarmowy jest sformułowany decydujemy się na bardzo ryzykowną czynność czyli połykanie. W tej czynności bierze udział ponad 50 mięśni. Zamykają się drogi oddechowe
 ( tchawica, która jest z przodu) by pokarm nie przedostał się do tchawicy. Ten mechanizm niestety nie działa bezbłędnie. Z wiekiem się psuje. Ulega też uszkodzeniu w chorobach neurologicznych. Np. u pacjentów po udarach mózgu czy uszkodzeniach, mamy do czynienia z zaburzeniem połykania. Zaburzenie połykania może być nieuświadamiane, u 1/4 osób starszych zachłyśnięcie nie jest zauważane. To zwiększa ryzyko zapalenia płuc (zachłystowe zapalenie płuc ) zwłaszcza u osób karmionych częściej niż jedzą.

TEST DANIELS (przesiewowy test geriatryczny połykania) – test na sprawdzenie samodzielności połykania przez pacjenta potwierdzający czy trzeba założyć mu sondę.
Polega to na połykaniu wody lub soli fizjol. ewentualnie glukozy (płyn czysty i sterylny): dajemy 2 razy po 5 ml płynu do połknięcia, w odstępie co najmniej 2 minut, potem 2 x 10ml, 2x20ml, a potem 2x 50ml oczywiście nie jednym łykiem. W czasie testu badamy dwie rzeczy : czy pacjent się nie zakrztusi (dopuszczalne jedno zakrztuszenie), badamy też utratę płynności mowy. W zależności od wyniku tego testu, pacjent nie może wcale połykać, albo nie może przyjmować pewnego rodzaju pokarmów (np. sypkich, twardych, stałych)

Jeżeli fizjologicznie dajemy sobie radę z połknięciem to ten kęs pokarmu przedostaje się do przełyku. Wędruje sobie do żołądka. Cały przewód pokarmowy ma dość podobną budowę. (tkanka śluzówkowa, mięśniowa i surowicza na zewnątrz). Żołądek jest tworem , w którym tkanka śluzówkowa ma enzymy trawienne, przede wszystkim pepsynę i komórki okładzinowe , które produkują kwas solny. W związku z tym w żołądku panuje niskie pH ( przy zbyt niskim pH jest nadkwasota). Prawidłowe pH żołądka jest kwaśne, po to by dezynfekować treść pokarmową. W żołądku znajdują się także dość bogate grudki chłonne, są one także w migdałkach podniebiennych (stoją one na straży między gardłem, płucami, a przewodem pokarmowym). Taką samą budowę z grudkami chłonnymi (podobną) ma wyrostek robaczkowy (między jelitem cienkim a grubym- w obrębie ścian jelita cienkiego są liczne grudki chłonne).

TO CO JEST W PRZEWODZIE POKARMOWYM JEST ŚRODOWISKIEM ZEWNĘTRZNYM CHOCIAŻ WEWNĄTRZUSTROJOWYM i dlatego grudki chłonne w róznych miejscach pilnują by w organizmie nie było czegoś nieodpowiedniego, złego. Nie działa to w sposób doskonały. Od czasu do czasu takie grudki robią się grudziskami i z tego powstają chłoniaki. Tam gdzie jest układ chłonny tam będą powstawać chłoniaki.
Żołądek ma pojemność do ok. 3 litrów. To co weszło do żołądka może jeszcze wyjść, jest to zdolność do wymiotów. Nie ma tam zwieracza, jest tylko czynnościowy wpust żołądka. Mobilizujemy tłocznię brzuszną i wyrzucamy zawartość żołądka poza nasz organizm. Jest to typowy mechanizm obronny. Patologicznie może występować ten odruch u pacjentów z zaburzeniami, czy w pozycji leżącej ( wtedy treść dostaje się do drzewa oskrzelowego). W zołądku są dwa mechanizmy mięśniowe : perylstaltyczne (popychające pokarm) , a drugi to jest perystolika (napięcia mięśni gładkich, które utrzymuja ten żołądek w konkretnym kształcie)
Gastropareza- zaburzenia opróżniania żołądka (spowolnienie) ,neuropatia autonomiczna np. przy cukrzycy- nie wiemy, kiedy pokarm jest strawiony od zjedzenia
Żołądek leży między środkową częścią a lewym łukiem żebrowym

Z żołądka pokarm przechodzi do dwunastnicy przez odźwiernik (zwieracz zbudowany z mięśni gładkich), nie mamy wpływu na czynność odźwiernika. Odźwiernik porcjuje pożywienie żeby go nie weszło zbyt dużo do dwunastnicy.
Nazwa dwunastnicy pochodzi od 12 cali (kciuków) .
Dwunastnica przechodzi „ płynnie” w dalszy odcinek, do jelita cienkiego. W obrębie dwunastnicy odbywają się niezwykle ważne procesy fizjologiczne. Jest tam ujście przez brodawkę Fathera przewodu żółciowego wspólnego i przewodu trzustkowego. Przez ten twór przedostaje się żółć i soki trzustkowe (soki mają jeszcze jedno miejsce ujścia). Tam to trawienie jest bardzo intensywne. Dzięki żółci pH zmienia się z kwaśnego na zasadowe. To co miało być strawione przez środowisko kwaśne zostało strawione, a teraz czas na zasadowe.
Trzustka i wątroba, która produkuję tę żółć spełniają wiele różnych ról metabolicznych i wewnątrzwydzielniczych. Trzustka reaguje na bodźce pokarmowe i hormony, wydzielanie jest regulowane, natomiast żółć jest produkowana dość stale ale uwalniana w zależności od potrzeb dzięki obecności pęcherzyka żółciowego. To ważny narząd w sytuacji gdy spożywamy pokarm okresowo a nie ciągle.

Dalej pokarm z dwunastnicy przechodzi do jelita cienkiego. Dzieli się ono na czcze i kręte (podział umowny) Odbywa się tam wiele procesów, nie wszystkie są znane.
Dochodzi tam do trawienia i do wchłaniania pokarmów. Odbywa się to dzięki obecności pofałdowanego nabłonka, gdzie powierzchnia fałd efektywnie jest zwiększona sześciokrotnie (kosmki jelitowe). Są tu też dość liczne naczynia chłonne, a rozłożony na części pierwsze pokarm przedostaje się do układu chłonnego .
Tutaj też bierze początek układ wrotny, czyli krążenie wrotne, a jego sens fizjologiczny jest taki, że to co weszło do naczyń przechodzi od razu do wątroby i nie musi krążyć po całym organizmie.
Do układu wrotnego wydzielana jest też insulina z trzustki.
W jelicie cienkim mamy dużo sublokatorów- bakterii (ponad 100 gatunków bakterii- ich łączny genom jest większy od genomu człowieka) Uczestniczą one w procesach trawienia, są nam potrzebne i dbają o właściwe środowisko. Od gatunków bakterii zależy jakość wchłaniania , praca jelit, jak i nasze zachowanie. Mikroflora bakteryjna jest niezbędna.
W jelicie cienkim mamy ruchy perylstaltyczne i wahadłowe

Pokarm dociera do jelita grubego.
Jelito grube jest oddzielone od cienkiego zastawką krętniczo kątnicza zwaną zastawką Bauhina – zastawka, która zapobiega cofaniu się treści.
W jelicie grubym pokarm ulega zagęszczeniu i dalszemu wchłanianiu (mniej niż w cienkim- głównie woda) Formułuje się tu stolec (masa kałowa). Jelito grube dzieli się na wstępnicę, poprzecznicę zstępnicę , esicę i odbytnicę. Objawy z jelita grubego są trudno uchwytne. Formowanie stolca jest skomplikowanym procesem, tak jak i oddawanie stolca ponieważ jest dużo powikłań zakrzepowo zatorowych gdyż nadmiernie przy tym używamy tłoczni brzusznej.

 Defekację (wydalanie stolca) traktujemy jako czynność znacznego ryzyka. Mechanika oddawania stolca może ulec zakłóceniu.. U starszych osób (seniorów), którzy mają zaparcia, problemy krążeniowe, czy migotanie przedsionków jest to nawet zagrożenie życia.

odpowiednia pozycja ciała przy defekacji - kucna.

Konsystencja stolca nie może być zbyt twarda. Wykorzystujemy (zwłaszcza u osób starszych) odruch żołądkowo jelitowy, polega na tym, że po spożyciu posiłku zwiększa się nieco gotowość do oddania stolca
skala brystolska - badania konsystencji stolca
1- stolec spieczony, podzielony na kawałki, twardy
2- spieczony ale lekko uformowany
3- bardziej uformowany lekko twardy lekko miękki
4- bardziej uformowany lekko twardy lekko miękki
5- miękki, przestaje być uformowany
6- biegunkowy, luźny

Wracamy do naszych dwóch głównych gruczołów
Trzustka jest gruczołem położonym dość podstępnie w miejscu gdzie ciężko określić dolegliwości bólowe, łatwo się pomyslić. Trzustka jest narządem zewnątrzwydzielniczym gdzie wydziela enzymy głównie trypsynę. Jest też narządem wewnątrzwydzielniczym produkującym zarówno insulinę jak i glukagon (hormon odwrotny) warunkując naszą glikemię, oraz amylinę (nieznana)
Wydziela to wszystko do układu wrotnego.
Wątroba jest wielkim narządem metabolicznym. Odbywa się tu przetwarzanie tego co zostało wchłonięte w przewodzie pokarmowym i tego co zostało rozłożone w śledzionie (krew i bilirubina) Wątroba spełnia swoje funkcje dla wszystkich układów, przetwarzane są białka, węglowodany, tłuszcze, cholesterol. Wytwarzane są w niej substancje, które mają być wydalone tj. mocznik, który może być wydalony, a w postaci amoniaku nie potrafi go wydalić (śpiączka wątrobowa- amoniak gromadzi się i nie może być wydalony w postaci mocznika), 
ILORAZ MOCZNIKA DO KREATYNINY (ODNOSI SIĘ DO CHOROBY NEREK ALE I DO CHOROBY WĄTROBY) - jak jest zbyt wysoki to jest świadczy o krwawieniu wewnętrznym, nowotworze, infekcji itp. jak jest go zbyt mało to może być uszkodzona wątroba
W wątrobie również wytwarzana jest glukoza, czyli jeśli nic nie jemy, idziemy spać to w tym czasie wątroba wytwarza nam glukozę. Przy niewydolności wątroby jest kłopot z utrzymaniem stężenia glukozy.
W wątrobie powstają białka, albuminy (transporter dla różnych substancji hormonalnie czynnych), dzięki którym funkcjonuje nasz układ krążenia, wytwarzane jest białko wiążące hormony płciowe itp. Dzięki temu hormony mogą przetrwać w postaci wiązanej (czekają na swoją kolej), a postać aktywna jest stosunkowo niewielka. Albuminy wiążą też różne leki

Produkowane również białka układu krzepnięcia. Wątroba wytwarza żółć, składnik soków trawiennych. Jest narządem, których czynności nie potrafimy stale zastąpić. Jest dializa wątrobowa ale krótkotrwała.
Pamiętajmy! prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego to zdrowy styl życia: prawidłowa dieta adekwatna do wieku, ruch i uśmiech na twarzy.
i na koniec kilka terminów:
Perystolika - napięcie mięśniówki powodujące że ściany żołądka obejmują treść żołądka utrzymując ją mimo siły ciężkości, ściany nie stykają się ze sobą.

Perystaltyka aktywność motoryczna w przewodzie pokarmowym, która powoduje przesuwanie pokarmu z przełyku aż do jego końcowego odcinka, czyli odbytnicy.

Gastropareza – następstwo neuropatii autonomicznej polegające na zaburzeniu (spowolnieniu) opróżniania żołądka.


Rektocele- patologiczne uwypuklenie ściany odbytnicy, wywołujące zmiany anatomiczne i zaburzenia czynności układu pokarmowego

źródło: notatki z wykładów Prof. zw. dr hab.  Krzysztofa Marczewskiego- specjalisty chorób wewnętrznych, nefrologii, hipertensjologii, balneoklimatologii i medycyny fizykalnej, geriatrii, endokrynologii. ogromnego autorytetu w świecie medycznym

czwartek, 21 września 2017

CZĘSTE CHOROBY UKŁADU POKARMOWEGO U SENIORÓW


CHOROBA WRZODOWA - najczęściej spotykana choroba

      Wrzód trawienny to ogniskowy ubytek błony śluzowej górnego odcinka przewodu pokarmowego sięgający co najmniej warstwy mięśniowej.
Może występować w żołądku i w dwunastnicy , a zwłaszcza w jej początkowej części zwanej opuszką.
Wrzody mogą wygoić się dzięki podjętemu leczeniu. Mogą goić się spontanicznie ale wtedy mają tendencję do nawrotów. Niestety mogą też utrzymywać się przewlekle.
      Choroba wrzodowa występuje najczęściej u osób powyżej 65 roku życia.


Powstanie wrzodu trawiennego jest wynikiem zaburzenia równowagi między czynnikami chroniącymi błonę śluzową, a czynnikami agresywnymi.
W starszym wieku mechanizmy obronne (czyli wytwarzanie prostaglandyn, przepływ krwi przez błonę śluzową żołądka , wytwarzanie śluzu, węglowodanów i odnowa nabłonka ) ulegają osłabieniu.
U osób starszych z wiekiem spowalnia się także proces opróżniania żołądka, a o tym często zapominamy jako osoby opiekujące się seniorami.

NAJCZĘŚCIEJ SPOTYKANE PRZYCZYNY CHOROBY WRZODOWEJ


  1.  zakażenie bakterią Helicobacter pylori - prowadzące do przewlekłego zapalenia błony śluzowej żołądka. Kolonizacja Helicobacter w żołądku może być bezobjawowa, a jej liczebność zwiększa się wraz z wiekiem. Największe nasilenie może wystąpić między 50 a 75 rokiem życia. U osób po 80-tce nie wiąże się jednak występowania wrzodów powiązanych z tą bakterią.
  2. działania niepożądane niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLZP) w tym także kwasu acetylosalicylowego- leki te mogą być przyczyną wrzodów nie tylko u osób zakażonych Helicobacter choć również zwiększają ryzyko u chorych z bakterią. Osoby starsze zażywają dużą ilość leków typu NLZP . Do wrzodów przyczyna się także fakt, że ci ludzie starsi we wcześniejszych latach przyjmowali sporą ilość kwasu acetylosalicylowego razem z lekami. I to właśnie u nich występuje duże ryzyko powikłań choroby wrzodowej, a zwłaszcza krwawienia. 

CZYNNIKI RYZYKA

  • starszy wiek
  • palenie tytoniu
  • choroby układu krążenia
  • choroby reumatyczne
  • stres (uraz wielonarządowy, ciężkie oparzenia, ciężki zabieg chirurgiczny, przebywanie w szpitalu na oddziale intensywnej terapii- te stresowe przeżycia mogą być przyczyną stanu ostrego w chorobie wrzodowej)
A JAKIE SĄ OBJAWY....


  • ból nadbrzusza zaraz po posiłku w przypadku wrzodów żołądka
  • bóle nadbrzusza na czczo, 2 godziny po posiłku i w nocy w przypadku dwunastnicy
  • choroba wrzodowa może przebiegac bezobjawowo
  • pogorszenie stanu zdrowia
  • nudności
U osób starszych obraz choroby jest często nietypowy. Objawy mogą być maskowane przez leki lub inne choroby współistniejące. Występują mdłości, ból nadbrzusza o lekkim nasileniu, złe samopoczucie. Często objawy pojawiają się dopiero przy występujących powikłaniach ( krwawieniach).
Leczenie choroby wrzodowej jest zachowawcze, połączone z wyeliminowaniem czynników tworzących przyczynę. 
U osób chorych z Helicobacter stosuje się eradykację, w której stosuje się kombinację trzech leków: jeden inhibitor pompy protonowej (np. omeprazol, pantoprazol) i dwóch chemioterapeutyków (amoksycylina, tetracyklina, metronidazol) Eradykacja pozwala na całkowite wyleczenie. 
Eradykacja- całkowite zwalczenie choroby i czynnika patogennego


Inhibitory pompy protonowej (IPP) są stosowane również u pacjentów nie zakażonych Helicobacter. Przy nich lekami drugiego wyboru są leki blokujące receptory histaminowe . Nie można ich stosować jednak w sposób ciągły gdyż rozwija się tolerancja .

Najczęstszymi powikłaniami choroby wrzodowej u osób starszych są:

  • niedokrwistość
  • pogorszenie stanu ogólnego
  • nudności i wymioty doprowadzające do zaburzenia gospodarki elektrolitowej (odwodnienia)
  • niedożywienie

OSTRE POWIKŁANIA CHOROBY WRZODOWEJ SĄ STANAMI ZAGROŻENIA ŻYCIA
i wymagają natychmiastowej hospitalizacji.

KRWAWIENIE występuje u 25 % chorych z wrzodami. Największe ryzyko dotyczy chorych z ostrym wrzodem stresowym, oraz osób w starszym wieku leczonych NLZP , często z bezobjawowym przebiegiem choroby wrzodowej.

PERFORACJA ŚCIANY ŻOŁĄDKA LUB DWUNASTNICY czyli przebicie wrzodu - objawia się zwykle nagłym bólem brzucha ( jak pchnięcie nożem) z rozwojem objawów zapalenia otrzewnej (ostry brzuch, wzmożone napięcie mięśniowe, żywa tkliwość powłok , dodatni objaw otrzewnowy Blumberga - naciskamy brzuch powoli i wtedy pacjent czuje lekki ból, jeśli zaś szybko ucisk puścimy to następuje wywołanie silnego, ostrego bólu) . U osób starszych nietypowym objawem może być szybkie i nagłe pogorszenie stanu zdrowia.

DRĄŻENIE ( PENETRACJA) WRZODU DO INNYCH NARZĄDÓW - może objawiać się bardzo silnymi bólami, które w przypadku drążenia do trzustki mogą promieniować do pleców. Drążenie wrzodu do trzustki może spowodować ostre zapalenie trzustki.

POWIKŁANIE PRZEWLEKŁE WRZODU ŻOŁĄDKA CZY DWUNASTNICY , jak zwężenie odźwiernika objawiające się wymiotami treścią pokarmową i postępującym wyniszczeniem (spadek masy ciała) wymaga leczenia operacyjnego. Rak żołądka rozwija się z wrzodów u 3 % chorych. 


Z poradnika babci mogę dodać od siebie, że na wrzody dobre jest siemie lniane, ziele krwawnika, liście pokrzywy ( to wszystko w naparze oczywiście) . Dobrze działają herbatki z kwiatów nagietka i nalewka z arniki. Oczywiście warto pamiętać o prawidłowej diecie, w której wyeliminowane są czynniki drażniące przewód pokarmowy.

KRWAWIENIA Z ODBYTU

Krwawienia nie należy bagatelizować.
Czasem się zdarza, że obserwujemy pojawienie się stolca z domieszką krwi. Obecność świeżej krwi lub skrzepów w tym przypadku świadczy o krwawieniu wewnętrznym w jelicie grubym i w odbytnicy. Jednak warto zwrócić uwagę na to jak wygląda krew i sam stolec.

  • krew żywo-czerwona oddzielona od stolca może świadczyć o żylakach odbytu
  • stolec pokryty krwią- w tym przypadku krew prawdopodobnie pochodzi z dolnej części jelita grubego
  • stolec częściowo wymieszany z krwią i pokryty nią - oznacza, że  krwawienie pochodzi ze środkowego odcinka lub górnej części układu pokarmowego
  • czarny stolec (smolisty)- krwawienie z górnego odcinka, najczęściej z żołądka. Krew jest czarna ponieważ hemoglobina miesza się z kwasem solnym żołądka (kwaśna hematyna), jest strawiona i w tej postaci jako czarna maź jest wydalana razem ze stolcem. 


Najczęściej krwawienie spowodowane jest przez hemoroidy ale jest jeszcze wiele innych przyczyn:

  1. szczelina odbytu
  2. polipy i rak jelita grubego
  3. zmiany zapalne (zapalenie zwieraczy odbytu)
  4. nadżerki (ropnie odbytnicze)
  5. krwawienie z uchyłków
  6. zmiany naczyniowe ( angiodysplazja)
  7. i wspomniana wcześniej choroba hemoroidalna
Co to są hemoroidy?
Fizjologiczną strukturą odbytu są guzki krwawnicze, czyli jamiste naczynia żylne wypełnione krwią. Wywodzą się one z górnego splotu żył odbytniczych i z dolnego splotu. Splot ten znajduje się pomiędzy zwieraczem wewnętrznym i zewnętrznym odbytu w otoczeniu szpary odbytu. Ta anatomiczna struktura wspomaga aparat zwieracza i w ten sposób na przykład zapobiega niekontrolowanemu oddawaniu gazów. 
Kiedy hemoroidy nadmiernie wypełnią się krwią ( są przekrwione ) powiększają się. Guzki wewnętrzne są niewidoczne w początkowej fazie, później wysuwają się z odbytu, zaś guzki zewnętrzne wyodrębniają się wokół ujścia odbytu .
Powiększanie się guzków krwawniczych czyli choroba hemoroidalna świadczy o stałym lub przemijającym wzroście ciśnienia lub o zastoju w splotach żylnych . Może dojść do tego z powodu choroby ale także w codziennym życiu, tj. nawykowe zaparcie, biegunka, ciąża, siedzący tryb życia. Jeśli chodzi o stany chorobowe przyczyniające się do przekrwienia guzków to można wymienić tu marskość wątroby, guzy miednicy małej czy wrodzony brak zastawek żylnych w tyłach trzewnych. 

W przypadku wystąpienia zakrzepu w guzku krwawniczym zewnętrznym lub pęknięcia żyły, pojawia bolesna okrągła, sinawa grudka widoczna na skórze w pobliżu odbytu. Po ustąpieniu ostrego stanu ból ustępuje, guzek z zakrzepem zmniejsza się i powstaje fałd skórny




PAMIĘTAJMY !!!

osoby w starszym wieku dłużej trawią pokarmy. Zauważyliście pewnie, że  każdy senior je dużo mniejsze porcje niż wcześniej, unikają mięsa. I słusznie, bo mięso jest długo trawione, leży odłożone w żołądku więcej czasu u seniorów niż u młodszych ludzi. Organizm sam domaga się tego czego potrzebuje. Dlatego dbajmy o dietę naszej babci czy dziadka, niech będzie urozmaicona, pełna warzyw, a menu niech składa się również ze smaków jakie ci ludzie pamiętają z dawnych lat. Nie muszą jeść ciągle mięsa (co zauważam w relacjach z rodzinami pacjentów), wystarczy raz w tygodniu gotowane mięso, białko uzupełniajmy w inny sposób i w niedużych ilościach. Są przecież jeszcze produkty nabiałowe poza mięsem. Zadbajmy o to by w diecie był błonnik i wszystkie podstawowe mikroelementy.

Następny wpis będzie o biegunkach i zaparciach u osób starszych, co jest następstwem chorób ale również i nieprawidłowej diety, a znajdziecie go w tym miejscu (klik)

ZAPRASZAM TAKŻE NA WPIS O DOLEGLIWOŚCIACH BÓLOWYCH W JAMIE BRZUSZNEJ, KTÓRY ZNAJDZIECIE POD TYM LINKIEM (KLIK)



źródło: " Geriatria " J Szewieczek, A. Kurek

niedziela, 17 września 2017

DUSZNICA BOLESNA / problemy pielęgnacyjne i cele opieki


STABILNA CHOROBA NIEDOKRWIENNA SERCA, czyli dusznica bolesna ( dławica piersiowa) jest to zespół klinicznych objawów, charakteryzujący się bólem w klatce piersiowej spowodowanym niedokrwieniem mięśnia sercowego.
Występuje u mężczyzn po 40 roku życia i u kobiet po 50-tce.

objawy:

  • ból w klatce piersiowej opasający, uciskający i rozpierający
  • umiejscowiony najczęściej za mostkiem
  • promieniuje do szyi, barków, żuchwy, nadbrzusza i ramion
  • trwa zwykle kilka minut (10-15), ustępuje po odpoczynku lub po podaniu nitrogliceryny
  • mogą wystąpić duszności, zasłabnięcie, nudności czy wymioty
Leczenie polega na stosowaniu farmakoterapii (leki przeciwpłytkowe, hipolipemizujące, azotany, beta- adrenolityki, inhibitory ACE, itp.) oraz na zmianie trybu życia zmniejszając czynniki ryzyka. 

PROBLEMY PIELĘGNACYJNE u pacjenta z dusznicą bolesną

problem:        ból o charakterze rozpierania w klatce piersiowej, występujący najczęściej po wysiłku, promieniujący do szyi.

cel opieki:      przerwanie napadu bólowego i poprawa ukrwienia mięśnia sercowego

działania:  
  • ułożenie pacjenta w łóżku najpierw w pozycji półwysokiej, by zmniejszyć napływ krwi do serca
  • poinformowanie pacjenta by na ten czas ograniczył poruszanie się, aż do momentu ustąpienia bólu
  • kontrola podstawowych parametrów i ich odnotowanie
  • pomoc w leczeniu farmakologicznym
  • obserwacja charakteru i nasilenia bólu
  • zachęcanie pacjenta by unikał sytuacji, przy których nasila się ból, by ograniczył stres i wysyłek fizyczny w momencie wystąpienia dolegliwości
  • zapewnienie poczucia bezpieczeństwa choremu, poprzez obecność przy nim, 
  • poinformowanie lekarza (jesli chodzi o pielęgniarkę)
  • poinformowanie pielęgniarki ( jeśli chodzi o opiekuna medycznego)
  • obserwowanie pacjenta w kierunku powikłań ( zawału mięśnia sercowego, niewydolności krążenia, zaburzeń rytmu serca, utraty przytomności)


problem:     możliwość wystąpienia spadku ciśnienia tętniczego krwi po przyjęciu przez pacjenta leków rozszerzających naczynia wieńcowe.

cel:          zapobieganie hipotonii polekowej (zmniejszenia napięcia mięśniowego, w tym też mięśniówki naczyń)

działania:     
  • przypilnowanie aby pacjent przyjmował leki zgodnie z zaleceniami lekarza
  • obserwacja działania leków
  • kontrola ciśnienia krwi
  • obserwacja pacjenta ( potliwość, zabarwienie powłok skórnych)
  • pouczenie chorego aby ograniczył aktywność ruchową podczas gorszego samopoczucia
  • szybkie reagowanie na skargi chorego
  • powiadomienie osoby nadzorującej o każdym znacznym spadku ciśnienia tętniczego

problem:     obawa o własne życie podczas nasilenia dolegliwości wieńcowych

cel opieki:     zapewnienie pacjentowi poczucia bezpieczeństwa, zapobieganie pojawianiu się niepokojących objawów

działania: 
  • kontrola podstawowych parametrów życiowych
  • udzielanie choremu informacji na temat czynników wywołujących dolegliwości bólowe, oraz zasad postępowania w sytuacji wystąpienia bólu, 
  • przekazanie pacjentowi informacji na temat modyfikacji stylu życia w ramach prewencji wtórnej (ograniczenie istniejących, podlegających modyfikacji czynników ryzyka) : zmiana nawyków żywieniowych, rzucenie palenia, obniżenie cholesterolu, leczenie według zaleceń lekarskich
  • uświadomienie pacjenta na temat diety: bogata w warzywa i owoce, w tłuszcze nienasycone, uboga w tłuszcze nasycone
  • w przypadku braku efektów dietetycznych należy zgłosić do osoby nadzorującej, która zapewne włączy do leczenia leki obniżające stężenie lipidów
  • zalecenie pacjentowi unikania czynników ryzyka, w tym otyłości, siedzącego trybu życia, obciążenia psychiczno-społecznego
  • informowanie chorego o konieczności systematycznych badań kontrolnych i wizyt u lekarza
  • otoczenie troskliwą opieką pacjenta, wyjaśnianie wątpliwości według uprawnień jakie mamy
  • umożliwienie obecności rodziny przy pacjencie
  • zapewnienie wypoczynku choremu
  • wypełnienie wolnego czasu pacjenta, w sposób dostosowany do jego możliwości i stanu zdrowia

informacje opisane na podstawie podręcznika dla studentów medycznych " Pielęgniarstwo internistyczne"