MODEL PIELĘGNIARSTWA W/G D. OREM

Model teoretyczny pielęgniarstwa D. Orem.

"Podstawy pielęgniarstwa" tom 1

Koncentruje się na stwierdzeniu, że człowiek posiada naturalną skłonność do zapewnienia opieki sobie samemu oraz opiekowania się osobami od niego zależnymi

Przy czym samoopieka to wyuczona aktywność, którą człowiek podejmuje i kontynuuje w celu utrzymania życia, zdrowia i dobrego samopoczucia.

Gdy ta aktywność jest prawidłowo realizowana człowiek rozwija się.

Model teoretyczny D. Orem jest określany jako teorie samoopieki, obejmuje trzy

komponenty:

-teorię samoopieki;

-teorię deficytu samoopieki;

-teorię zasobów i systemów pielęgnowania.

W prawidłowych warunkach człowiek podejmuje z własnej woli samoopiekę. 

Samopieka jest realizowana w 3 kategoriach potrzeb:

1)uniwersalnych: 

  a)zapewnianie wystarczającej ilości powietrza (oddychanie); 

  b)zapewnianie odpowiedniej ilości płynów;

 c)prawidłowe odżywianie;

 d)wydalanie;

e)utrzymanie równowagi pomiędzy aktywnością a odpoczynkiem

 f)utrzymanie równowagi pomiędzy samotnością a integracjami społecznymi;

g)zapobieganie sytuacjom zagrażającym życiu, zdrowiu i dobremu samopoczuciu;

    h)dążenie do właściwego rozwoju w harmonii z indywidualnymi aktualnymi

     i potencjalnymi możliwościami. 

2)Rozwojowych 

a)potrzeby uniwersalne związane z utrzymaniem życia i zdrowia oraz prawidłowego rozwoju w poszczególnych okresach życia lub etapach rozwojowych;

b) specyficzne potrzeby występujące w sytuacjach niekorzystnych dla rozwoju

jednostki, tj.: niewystarczająca edukacja, problemy adaptacji społecznej, utrata

krewnych, przyjaciół, utrata własności, zagrożenie utratą pracy, zmianami miejsca

zamieszkania i środowiska, problemy związane z pełnieniem ról społecznych,

choroba lub niepełnosprawność 

3) Potrzeby w zaburzeniach zdrowia: 

a)poszukiwanie i zabezpieczanie pomocy medycznej, w przypadku

narażenia na czynniki fizyczne, biologiczne lub środowiskowe, które mogą

wywołać stany patologiczne;

b)świadomość następstw stanów patologicznych i ich ewentualnego wpływu

na rozwój człowieka;

    c)konieczność przestrzegania zaleceń związanych z leczeniem i

    rehabilitacją;

d)świadomość i konieczność niwelowania następstw leczenia;

e)modyfikowanie koncepcji siebie, akceptacja faktu zależności od innych

osób;

f)uczenie się życia z następstwami choroby, konieczność zmiany stylu życia. 

Teoria deficytu opieki- kiedy niezbędna jest pomoc opiekunki/ pielęgniarki?

1)ograniczenie lub niezdolność do zaspakajania potrzeb w zakresie samoopieki

2)zwiększone zapotrzebowanie na opiekę. 

W momencie powstania deficytu rola opiekunki polega na asystowaniu (pomaganiu) mu w samopiece przez całkowite lub częściowe kompensowanie istniejących ograniczeń,wspieranie lub uczenie. 

Metody: 

a)działanie za i dla pacjenta – przy dużych deficytach (np. karmienie przez

zgłębnik osoby w śpiączce)

b)kierowanie, doradzanie, udzielanie wskazówek (pacjent ma zdolności do samoopieki, trudność mu sprawia wybór odpowiedniej metody) 

c)udzielanie wsparcia

Wsparcie emocjonalne – stworzenie takich warunków,by pacjent mógł swobodnie wyrażać emocje, okazywanie szacunku i empatii.

Wsparcie instrumentalne- polega na udzieleniu pomocy w konkretnej sprawie, np. zorganizowanie sprzętu do pielęgnacji 

d)stwarzanie środowiska sprzyjającego rozwojowi człowieka

      Polega na wykreowaniu takich warunków środowiska fizycznego jak i społecznego, które motywują człowieka i są optymalne do osiągania jego

osobistych celów i priorytetów. 

Metoda ta obejmuje:

- zapewnienie odpowiednich warunków materialnych

- klimatu emocjonalnego dającego poczucie bezpieczeństwa, szacunku i

akceptacji.

Np. poprzez grupy wsparcia.

e)uczenie 

Stosowana jest w przypadku deficytów wiedzy lub umiejętności. Wymaga rozpoznania poziomu wiedzy i umiejętności pacjenta, jego motywacji do uczenia się oraz oceny czynników wpływających na proces uczenia się, np. wieku,

wykształcenia, poziom inteligencji, wcześniejszych doświadczeń.

Np. programy edukacyjne dla chorych na nadciśnienie

Systemy pielęgnowania:

1.Całkowicie kompensacyjny-

Stosowany w opiece nad osobami z bardzo dużymi deficytami samoopieki, które

nie są zdolne samodzielnie zaspakajać podstawowych potrzeb z powodu dużych ograniczeń fizycznych lub intelektualnych (nieprzytomni, małe dzieci, osoby w ciężkim stanie zdrowia). Polega na wykonywaniu „działań za pacjenta”

2.częściowo kompensacyjny

Stosowany u osób z mniejszymi deficytami opieki, u których zachowana jest częściowo zdolność do zaspakajania potrzeb. Polega na pomaganiu i częściowym wykonywaniu czynności, których pacjent nie potrafi w pełni samodzielnie wykonać.

3.system wspierająco-edukacyjny.

Stosowany u osób, które mają potencjalną zdolność do samoopieki, jednak wykazują braki wiedzy, umiejętności lub motywacji do jej realizowania. Dominuje tu uczenie i wspieranie pacjenta

Proces pielęgnowania wg Orem

1.Określanie potrzeb i zdolności do samoopieki – określenie dlaczego konieczna jest opieka pielęgniarska ( w tradycyjnym procesie-gromadzenie danych)

2.Rozpoznanie rodzaju i stopnia deficytu w zakresie samoopieki (diagnoza

pielęgniarska)

3.Wybór odpowiedniego systemu pielęgnowania i metod asystowania w samoopiece (planowanie)

4.realizowanie opieki wg określonych systemów pielęgnowania (realizacja planu)

5.Ocenianie, w jakiej formie i w jakim systemie powinna być kontynuowana

opieka oraz czy powinna być kontynuowana (ocena). 

Opracowanie planu:

• 1.Diagnoza
• 2.cele opieki
• 3.plan opieki- w tym planowanie interwencyjne pielęgniarki
• 4.Realizacja planu
• 5.ocena planu

 Przykładowy plan wg D. Orem

Opis przypadku:

Pacjentka l. 76 mieszkająca samotnie (wdowa, bezdzietna) po resekcji żołądka z powodu choroby wrzodowej 25 lat temu. Leczy się systematycznie. Ze względu na ograniczone możliwości finansowe (pacjentka jest na emeryturze) trudno jej przestrzegać zalecanej diety. Od kilku lat u chorej występują objawy rzs, jednak dotychczas pacjentka była zdolna do samodzielnego funkcjonowania w środowisku domowym.W ciągu ostatnich 6 miesięcy nastąpiło gwałtowne pogorszenie stanu zdrowia- bardzo duże zmiany zwyrodnieniowe w stawach kończyn dolnych- pacjentka nie wstaje z łóżka oraz niewielkiego stopnia

ograniczenie ruchomości w stawach kończyn górnych.

Chorą umieszczono w dps.

W opisanym przypadku u pacjentki wystąpiły deficyty zaspakajaniu potrzeb

samopielęgnacyjnych: uniwersalnych, rozwojowych oraz spowodowanych zaburzeniami stanu zdrowia.

- niemożność zaspokajania potrzeb uniwersalnych: odżywiania się (niemożność zrobienia zakupów, przygotowania posiłków), wydalania (wymaga podania basenu do łóżka, przewiezienia do toalety), utrzymania równowagi pomiędzy aktywnością a odpoczynkiem (nie może samodzielnie spacerować, nie jest odpowiednio dotleniona), nie może zadbać o swoją czystość (nie może samodzielnie wykonać toalety, zagraża to jej zdrowiu), utrzymanie równowagi pomiędzy samotnością a interakcjami społecznymi (nie może swobodnie kontaktować się z sąsiadkami i innymi bliskimi osobami)

- niemożność zaspokojenia potrzeb rozwojowych - trudności z adaptacją się do nowego miejsca (zamieszkania – dps, nowego otoczenia), to uniemożliwia rozwój pacjentki zgodnie z jej potencjalnymi możliwościami, zmniejszenie poczucia własnej wartości (poczucie zależności od innych osób). 

 

Spowodowane jest to wystąpieniem dewiacji- pogorszeniem stanu zdrowia spowodowane pogłębieniem choroby podstawowej – rzs.

Występuje więc deficyt samoopieki

- działanie „za” i „dla” pacjenta- zakupy i przygotowywanie posiłków

- kierowanie, doradzanie, udzielanie wskazówek- WSKAZANIE JAK UTRZYMAĆ KONTAKTY Z BLISKIMI POMIMO POBYTU W DPS

- udzielanie wsparcia- rozmowa z pacjentką o jej obawach związanych z pobytem w dps, psychoterapia, włączenie do zajęć organizowanych w dps

- stwarzanie środowiska sprzyjającego rozwojowi człowieka- przeprowadzanie mieszkanki do sali terapii zajęciowej, gdzie może wraz z innymi mieszkańcami pracować (robótki ręczne)

-uczenie – nauczanie jak, pomimo zaburzeń samodzielnie wykonać toaletę ciała.

Teorie systemów pielęgnowania:

- całkowicie kompensacyjny: zakup produktów żywnościowych

- częściowo kompensacyjny- pomoc w przemieszczaniu się

- wspierająco -edukacyjny (działania na rzecz wzrostu poczucia własnej wartości).

PLANY OPIEKI:

Diagnoza: 

ograniczenie zdolności do samodzielnego wykonywania toalety całego ciała spowodowane niemożnością poruszania się oraz bólem i ograniczeniem ruchomości kończyn dolnych.

Cele opieki:

- utrzymanie higieny osobistej

- zapewnienie poczucia bezpieczeństwa fizycznego

- zwiększenie samodzielności pacjentki w wykonywaniu toalety

Plan opieki:

Zastosowanie systemu częściowo-kompensacyjnego (pomoc w niektórych czynnościach) z elementami systemu wspierająco-edukacyjnego.

Planowane interwencje opiekuna:

1. obserwacja zdolności pacjentki do wykonywania poszczególnych czynności (określenie zakresu samoobsługi) podczas toalety, kąpieli, pomoc w tych czynnościach, z którymi chora ma duże trudności (dostarczenie chorej do łóżka przyborów do toalety, pomoc w uczesaniu włosów, przewiezienie na wózku do łazienki, umieszczenie w wannie, umycie głowy)
2. dostrzeganie osiągnięć pacjentki, zachęcenie do samodzielności z jednoczesną obserwacją objawów zmęczenia lub zniechęcenia
3. zapewnienie bezpieczeństwa fizycznego podczas kąpieli (maty antypoślizgowe na podłodze, pod prysznicem, uchwyty na ścianie)
4. zaopatrzenie w odpowiedni sprzęt do kąpieli: krzesło do siedzenia pod prysznicem, szczotka od długim, grubym uchwycie umożliwiająca umycie pleców i kończyn dolnych, szczoteczka do zębów o grubym uchwycie, przybory do kąpieli w zasięgu ręki pacjentki
5. podanie środka przeciwbólowego na zlecenie lekarza na ok. 30 min przed planowaną kąpielą.

Diagnoza: obniżone poczucie własnej wartości z powodu zależności od innych osób

Cel opieki:

- przywrócenie szacunku do samego siebie

Plan opieki:

System wspierająco-edukacyjny (metody: wsparcie emocjonalne i wartościujące)

Planowane interwencje:

1. aktywne słuchanie, stwarzanie atmosfery sprzyjającej wyrażaniu obaw, lęku i emocji (gniew, złość, rozpacz i inne)
2. niedocenianie zachowań pacjentki, postawa akceptacji
3. zapewnienie o zachowaniu w tajemnicy informacji o pacjentce
4. podkreślanie „mocnych stron” pacjentki i pomoc w samodzielnym określaniu przez nią zalet i pozytywnych stron życia
5. wzbudzanie motywacji poprzez odwoływanie się do wartości i zainteresowań pacjentki, ich wykorzystywanie do wspólnego z pacjentką ustalania celów na przyszłość
6. respektowanie wyborów pacjentki, stwarzanie okazji do jak najczęstszego, samodzielnego podejmowania przez nią decyzji.
7. uczenie technik relaksacyjnych
8. pomoc w skontaktowaniu się z osobami znaczącymi dla pacjentki, wyjaśnienie im sytuacji chorej i zachęcanie do współpracy.

 Pielęgniarstwo to asystowanie człowiekowi (asystowanie pojedynczemu człowiekowi w podejmowaniu tych aktywności , znaczących zarówno dla zachowania i przywracania zdrowia, albo spokojnego umierania, które mógłby on podejmować bez pomocy, gdyby miała potrzebną do tego siłę, wolę i wiedzę)