ANATOMIA dla poczatkujących - SERCE - budowa i funkcje

SERCE

• Jest mięśniem poprzecznie prążkowanym
• waga: ok. 350 – 400 g
• ma kształt pięści
• sąsiaduje:
• z przodu: z mostkiem i żebrami
• po bokach: z płucami
• na dole: - przeponą
• z tyłu: – przełykiem i aortą
• leży w śródpiersiu przednim
• 2/3 po stronie lewej
• 1/3 po stronie prawej

Budowa serca:

• podstawa serca  - na górze szerszy koniec, w prawo i do tyłu
• ściana przednia
• ściana tylna
• dwie ściany boczne
• koniuszek -  kieruje się w dół, w lewo i do przodu
• Serce składa się z czterech jam:
• przedsionek lewy
• przedsionek prawy
• komora lewa
• komora prawa
• jamy nie są ze sobą połączone
• między nimi znajduje się przegroda przedsionkowo – komorowa
• inną rolę pełni lewa, inną prawa część serca
• Prawa część serca złożona z prawego przedsionka i prawej komory, oddzielonych od siebie za pomocą zastawki trójdzielnej odpowiada za transport krwi żylnej – odtlenowanej do płuc
• Zadaniem części lewej, składającej się z lewego przedsionka i lewej komory, rozdzielonych zastawką dwudzielną (mitralną) jest transport krwi utlenowanej z płuc do pozostałych narządów i tkanek ustroju
• grubość lewej komory – około 15 mm
• grubość prawej komory – około 5 mm
• w lewej komorze jest wyższe ciśnienie krwi, dlatego jest grubsza
• przedsionek lewy – połączony z komorą lewą
• przedsionek prawy – połączony z komorą prawą
• komory połączone są zastawkami
• przedsionki są ze sobą połączone tylko w życiu płodowym
• zarośnięte są później, jeśli nie powstaje tzw. dołek owalny

Rola zastawek:

• przepychającą w jednym kierunku
• nie dopuszczają do cofania się krwi z miejsca, gdzie już dotarła

Lokalizacja zastawek:

• zastawka dwudzielna – między lewą komorą, a lewym przedsionkiem (dwupłatowa) – mitralna
• zastawka trójdzielna – między prawą komorą, a prawym przedsionkiem  (z trzech płatów)
• zastawki półksiężycowate – między komorami, a tętnicami (wychodzą tętnice, a wpadają żyły) – jest ich dwie:
• aortalna
• pnia płucnego

OSIERDZIE

• worek otaczający serce
• składa się z 2 warstw: osierdzie surowicze i włókniste
• w surowiczym wyróżnia się blaszkę:
• trzewną zrośniętą z mięśniem sercowym (nasierdzie)
• ścienną
• pomiędzy tymi blaszkami znajduje się jama osierdzia
• zawiera w warunkach fizjologicznych niewielką ilość płynu surowiczego, który znosi tarcie
• nadmierne wypełnienie jamy osierdzia (np. płynem w wyniku zapalenia lub krwią podczas uszkodzenia) prowadzi do wzrostu ciśnienia w jej obrębie i ucisku na mięsień sercowy, który uniemożliwia prawidłową jego pracę. Jest to tamponada serca

FAZY PRACY SERCA

• skurcz przedsionków - (krew napływa do przedsionków: do prawego żyłami głównymi, do lewego – żyłami płucnymi) – 0,11 s.
• skurcz komór – komory wypychają krew do aorty (z lewej) i do tętnicy płucnej (z prawej) – 0,32 s.
• rozkurcz komór -  krew wypełnia wszystkie jamy ciała
• pauza – 0,40 s
• jeden cykl pracy serca = 0,83 s.

POJEMNOŚĆ WYRZUTOWA I MINUTOWA SERCA

• Pojemność wyrzutowa – pojemność, którą wyrzuca serce na obwód w czasie jednego skurczu
• mnożąc pojemność wyrzutową przez liczbę skurczów na minutę otrzymujemy pojemność minutową serca
• jeżeli pojemność wyrzutowa = 70 ml krwi, to pojemność minutowa    = 70*70 = ok. 5 litrów na minutę

AUTOMATYZM PRACY MIĘŚNIA SERCOWEGO

• serce pracuje automatycznie, bez udziału woli
• ośrodek pracy serca znajduje się w rdzeniu przedłużonym
• istnieje dzięki układowi przewodzącemu serca
• tworzą go włókna mięśniowe  (łącza) zlokalizowane w obrębie mięśnia sercowego (można powiedzieć, że serce ma własny rozrusznik
• reguluje on na prawidłową kolejność skurczów poszczególnych części serca
• zapewnia także odpowiedni rytm jego pracy
• składa się z dwóch części:
• zatokowo – przedsionkowej – węzeł zatokowo przedsionkowy (główny rozrusznik, leżący w ścianie przedsionka prawego, w okolicy ujścia żyły głównej dolnej
• przedsionkowo – komorowej – węzeł przedsionkowo – komorowy, który znajduje się na dnie przedsionka prawego:
• pień (odnoga wspólna , pęczek Hissa) dzieli się na dwie odnogi – prawą i lewą
• biegną one do podstaw mięśni brodawkowatych
• rozgałęzieniami końcowymi są włókna Purkiniego

UNERWIENIE SERCA

• serce jest unerwione przez układ nerwowy autonomiczny
• czyli włókna współczulne i przywspółczulne, które pochodzą z nerwu błędnego (ma zakończenie np. w żołądku)

Tętnice wieńcowe:

• tętnica wieńcowa prawa - biegnie w bruździe wieńcowej od aorty w stronę prawą,   na powierzchni przeponowej w stronę lewą i ma różne odgałęzienia
• tętnica wieńcowa lewa - rozpoczyna się pniem odchodzącym od aorty, leżącym między pniem płucnym i uszkiem przedsionka lewego, po ok. 1 cm oddaje gałęzie końcowe, czyli gałąź międzykomorową przednią i gałąź okalającą
• w profilaktyce zawału mięśnia sercowego prócz metod farmakologicznych stosuje się wewnątrznaczyniowe rozszerzenie balonem tętnic wieńcowych, zwężonych przez procesy miażdżycowe lub by passy

REGULACJA NERWOWA

Do serca dochodzą:

• włókna przywspółczulne z nerwu błędnego
• współczulne ze zwojów pnia współczulnego

• Włókna przywspółczulne nerwu błędnego docierają do węzła zatokowo – przedsionkowego i przedsionkowo – komorowego
• Na zakończeniach tych włókien wydziela się mediator chemiczny w postaci acetylocholiny, która powoduje:
• zwolnienie akcji serca
• zmniejszenie szybkości przewodzenia (nawet do całkowitego zablokowania)
• Włókna współczulne wydzielają tzw. noradrenalinę, która powoduje:
• przyspieszenie akcji serca
• pobudza siłę skurczu i częstotliwość

ZASTAWKI

• trójdzielna – między przedsionkiem prawym, a komorą prawą
• dwudzielna (mitralna) – między przedsionkiem lewym, a komorą lewą
• półksiężycowate – między komorami, a tętnicami (wychodzą tętnice, a wpadają żyły) – jest ich dwie:
• aortalna
• pnia płucnego

RTG serca pokazuje:

• czy nie ma przerostu, zwłaszcza komory lewej – tam zaczyna się krążenie duże
• położenie i sąsiedztwo
• naczynia

Choroba niedokrwienna serca (wieńcówka) – niedostateczne zaopatrzenie komórek mięśnia sercowego w tlen i substancje odżywcze. Często doprowadza do dusznicy bolesnej, a także zawału mięśnia sercowego.


TĘTNICE WIEŃCOWE

• Serce zaopatrywane jest przez krew, która przepływa przez specjalne naczynia zwane tętnicami wieńcowymi
• odchodzą one od początku aorty wstępującej
• biegną w bruzdach serca
• drobniejszymi gałęziami zaopatrują przedsionki, większymi  – komory
• Tętnica wieńcowa lewa :
• po odejściu od aorty wstępującej biegnie w lewo między pniem płucnym a uszkiem lewym
• po krótkim przebiegu dzieli się na:
• gałąź międzykomorową przednią (biegnie w dół aż do koniuszka serca)
• gałąź okalającą (biegnie w bruździe wieńcowej w stronie lewej)
• Tętnica wieńcowa prawa:
• początek między uszkiem prawym a stożkiem tętniczym prawym, biegnie aż do koniuszka serca
• częściowe zatkanie tętnic wieńcowych prowadzi do choroby wieńcowej (choroby niedokrwiennej serca), całkowite zatkanie powoduje zawał mięśnia sercowego

KRĄŻENIE DUŻE

• rozpoczyna się w lewej komorze i kończy w prawym przedsionku
• z lewej komory krew zostaje wtłoczona do aorty wstępującej
• po krótkim przebiegu przechodzi w łuk aorty
• od łuku aorty odchodzą tętnice:
• szyjne – prawa i lewa
• podobojczykowe – prawa i lewa
• kierują się do szyi, głowy i kończyn górnych
• z prawej - część wspólna - pień ramiennogłowowy
• łuk aorty przechodzi w aortę zstępującą, która dzieli się na:
• część piersiową
• część brzuszną – daje odgałęzienia:
• parzyste (nerki, jajniki)
• nieparzyste (żołądek, wątroba, trzustka, śledziona,   jelita – tętnice krezkowe)
• przechodzi w dwie tętnice biodrowe
• potem w dwie udowe
• udowe w podkolanowe
• w grzbietową stopy
• przechodzą w naczynia włosowate, potem w żylne, które wracają do góry do żyły głównej dolnej, która wpada do przedsionka prawego
• z góry biegnie żyła główna górna - są to żyły czcze

KRĄŻENIE MAŁE

• rozpoczyna się w prawej komorze i kończy w lewym przedsionku
• z prawej komory krew zostaje wypompowana do pnia płucnego, czyli dużej tętnicy płucnej
• dzieli się na 2 tętnice płucne: prawą i lewą
• one się dzielą na płatowe, segmentowe, zrazikowe
• powraca czterema żyłami (dwie z prawego i dwie z lewego płuca)