Nakłucie lędźwiowe (punkcja) to zabieg inwazyjny i aseptyczny. Polega na wprowadzeniu igły punkcyjnej do przestrzeni podpajęczynówkowej kręgosłupa , między kręgami w jego odcinku lędźwiowym. Celem zabiegu jest pobranie płynu mózgowo-rdzeniowego do badania. Czasem również punkcja służy do podania leków ( przy chemioterapii nowotworowej) lub wykonania znieczulenia podpajęczynówkowego. W czasie punkcji lekarz przebija skórę, więzadło międzykolcowe kręgosłupa oraz oponę twardą i pajęczą.
Miejsce nakłucia to przestrzeń podpajęczynówkowa kręgów L3- L4, L4-L5 lub L5 - S1
Nakłucie potyliczne ma ten sam cel jednak na ogół nie jest stosowane ze względu na niebezpieczeństwo. W punkcji potylicznej nakłuwamy przestrzeń między kością potyliczną, a wyrostkiem kolczystym kręgu obrotowego gdzie pobieramy materiał ze zbiornika wielkiego.
PŁYN MÓZGOWO - RDZENIOWY
Mózg produkuje ok. 500 ml dziennie płynu, który jest ciągle wchłaniany i tak na prawdę płynu jest ok. 100-160 ml . Jego skład podobny jest do składu osocza krwi. Nie ma w nim erytrocytów, znajdują się jedynie nieliczne leukocyty oraz pierwiastki mineralne. Substancja ta pełni istotną rolę : zapewnia prawidłową stabilność chemiczną rdzenia i mózgu, pomaga utrzymać gęstość mózgu i rdzenia, daje mechaniczną ochronę tkankom mózgowym i rdzeniowym, w czasie snu usuwa toksyczne metabolity, zapewnia transport substancjom odżywczym
1. prawidłowy ma klarowny, jasny kolor
2. płyn o barwie żółtej , mętny może wskazywać na ropne zapalenie OUN
3. wodojasny lub opalizujący kolor, przejrzysty - gruźlicze zapalenie OUN
4. wodojasny, przejrzysty - wirusowe zapalenie OUN
Oczywiście kolor płynu to jedno, ważne są przede wszystkim wyniki badań potwierdzających.
Jeśli u pacjenta nie wzrasta ciśnienie to może wskazywać na zaburzenia drożności przestrzeni płynowych i jest charakterystyczne dla guzów rdzenia.
WSKAZANIA DO BADANIA:
diagnostyczne:
- podejrzenie zakażenia OUN zwłaszcza zapalenia opon mózgowych (podstawowe wskazanie)
- choroba autoimmunologiczna OUN
- choroba metaboliczna OUN zwłaszcza leukodystrofia
- niektóre neuropatie
- podejrzenie krwawienia podpajęczynówkowego, u pacjenta gdzie TK nie potwierdziło tego
- inne choroby OUN gdy badanie płynu (PMR) może być pomocne w rozpoznaniu, np. nowotworowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
- konieczność dokanałowego podania środka cieniującego
lecznicze:
- dokanałowe podawanie leków : antybiotyków (zakażenia nowotworowe) z powodu zakażenia OUN, cytostatyków, z powodu nowotworu złośliwego OUN, leków znieczulających
- doraźne usunięcie pewnej ilości płynu mózgowo-rdzeniowego w celu obniżenia jego ciśnienia ( np. przy wodogłowiu)
PRZECIWWSKAZANIA
- Bezwzględne: obrzęki lub guz mózgu ( zwłaszcza w tylnym dole czaszki), ropień mózgu
- względne: zakażenie skóry i tkanek okolicy planowanego nakłucia, wady rozwojowe kręgosłupa i rdzenia (dysrafia), zaburzenia krzepnięcia, podejrzenie krwawienia podpajęczynówkowego ( dlatego najpierw robimy TK)
POWIKŁANIA NAKŁUCIA LĘDŹWIOWEGO
ZESPÓŁ POPUNKCYJNY
- ból głowy- zwykle słaby ( w ciągu 24-48 h po nakłuciu), często okolicy czołowej lub potylicznej, nasilający się w pozycji ionowej, a zmniejszający w leżącej. Przy bólu głowy mogą występować również wymioty, nudności, zawroty głowy, dzwonienie w uszach, zaburzenia widzenia, objawy oponowe. ZAPOBIEGANIE: nakłucie wykonać cieńszą igłą (22G zamiast 18G)skierowanie igły stroną ściętą w kierunku bocznym kręgosłupa ( żeby włókna opony twardej były rozdzielone, a nie przecinane) , użycie igły atramatycznej czyli bardzo cienkiej o okrągłym przekroju i półkolistej w kształcie,ogranicza ona ilość urazów włókien podczas zabiegu. Dłuższe leżenie po nakłuciu nie zapobiega bólowi głowy. LECZENIE: leki przeciwbólowe, leżenie
- ból pleców w miejscu nakłucia
- ból korzeniowy: najczęściej promieniuje do kończyn dolnych. Jeśli ból ten występuje w trakcie nakłucia oznacza to, że podrażniony został korzeń nerwowy.
- inne (rzadkie) : niedowład kończyn, krwawienie podpajęczynówkowe i podtwardówkowe, uraz więzadeł kręgosłupa, uraz okostnej kręgów, ostre ropnie zapalne kręgów
WGŁOBIENIE
Jest to najgroźniejsze powikłanie punkcji lędźwiowej. Jeśli punkcja zostanie wykonana niejałowo może dojść do powikłań ropnych. Jednocześnie jeżeli nie przypilnujemy prawidłowych wartości ciśnienia płynu mózgowo-rdzeniowego może dojść do wgłobienia, czyli ciśnienie śródczaszkowe podwyższa się, zaś w rdzeniu obniża się i w ten sposób tak jakby "zasysa" część mózgu w jamę rdzenia kręgowego. Ryzyko wgłobienia powstaje wówczas gdy nie ma możliwości wyrównania ciśnień po upuszczeniu płynu mózg. rdzeniowego.
OPIS ZABIEGU:
podawane jest nasiękowo znieczulenie miejscowe podskórne 1% lidokainy , pobieramy 5-8 ml płynu
- lekarz powoli wkłuwa igłę z mandrynem:
- przebicie więzadła żółtego i opony twardej odczuwa się jako pokonanie oporu i wtedy słychać charakterystyczny trzask
- po pokonaniu oporu opony twardej, lekarz wyjmuje mandryn, z igły powinny zacząć wyciekać krople płynu mózgowo - rdzeniowego
- pacjent dostaje polecenie aby rozluźnić kończyny dolne zmniejszając lekko zgięcie w stawach biodrowych
- jeśli płyn nie wycieka oznacza to, że igła przeszła poza przestrzeń podapjęczynówkową. Lekarz ponownie nakłada mandryn , lekko popycha igłę lub skręca nią by trafić w kanał i sprawdza poprawność
- płyn podbarwiony krwią może świadczyć o skaleczeniu żyły w kanale kręgowym w trakcie nakłucia. Płyn mózgowo rdzeniowy po chwili oczyszcza się , jeśli nie to należy wykonać drugie wkłucie w jeden kręg wyżej.
2. w celu dokładnego pomiaru, trzymając igłę w jednej ręce, drugą ręką lekarz podłącza aparat do pomiaru ciśnienia PMR (płynu mózgowo-rdzeniowego) - kolumnowy manometr.
- ciśnienie prawidłowe wynosi mniej niż 20 cm H2O, dokładniej 16-18 cm H2O (słupa wody) a dokładniej 7-15 mm H2O.
- takie ciśnienie odpowiada zwykle wypływaniu PMR z szybkością 20-60 kropli na 1 minutę.
- wynik pomiaru jest wiarygodny jeśli pacjent leży spokojnie i jest możliwie rozluźniony
- po pomiarze ciśnienia pobierany jest płyn PMR (mozgowo-rdzeniowy) do kilku jałowych probówek, w celu wykonania potrzebnych badań (zwykle 3-5 ml, a po wykluczeniu obrzęku mózgu maks. 40 ml)
- po uzyskaniu płynu lekarz wsuwa mandryn do igły , igłę wyciąga
- na skórę zakładamy jałowy opatrunek uciskowy
- pacjent powinien leżeć ponad 1 godzinę w pozycji płaskiej
ASYSTOWANIE PODCZAS BADANIA
cel działania: diagnostyczny i leczniczy
niebezpieczeństwa:
- ryzyko uszkodzenia rdzenia kręgowego lub naczyń krwionośnych
- ryzyko wklinowania pnia mózgu w przypadku podwyższonego ciśnienia śródczaszkowego, porażenie kończyn
- ryzyko wystąpienia silnego bólu promieniującego wzdłuż kończyny
- ryzyko wystąpienia zespołu popunkcyjnego
PRZYGOTOWANIE SPRZĘTU I MATERIAŁU
- indywidualna karta zleceń lekarskich
- skierowanie na badanie, zgodna pacjenta na piśmie
- jałowe gaziki i pęsety,
- jałowa igła punkcyjna ( dwie sztuki) ,
- jałowa chusta / kompresy,
- jałowy jednorazowy manometr do pomiaru ciśnienia PMR,
- jałowe probówki ( do badania fizykochemicznego, bakteriologicznego, wirusologicznego i na odczyny kiłowe),
- jałowe jednorazowe rękawice dla lekarza
- jałowe igły i strzykawki do znieczulenia
- jednorazowe maski, okulary ochronne
- jałowy jednorazowy fartuch
- jednorazowe nakrycia głowy
- niejałowe rękawice jednorazowe dla pielęgniarki
- 1% lidokainy
- 1/2 amp. fentanylu 0,1 mg/ 2 ml
- preparat antyseptyczny do skóry
- przylepiec
- nożyczki
- podkład ochornny
- marker chirurgiczny
- preparat do dezynfekcji blatu roboczego
- pojemnik twardościenny
- 2 miski nerkowate
- 2 worki na odpady zakaźne
- jeśli potrzeba to przybory do golenia
CZYNNOŚCI PIELĘGNIARKI
- sprawdzenie indywidualnego zlecenia lekarskiego
- przywitanie się z pacjentem, sprawdzenie jego tożsamości
- poinformowanie pacjenta o istocie i celu zabiegu
- potwierdzenie zgody pacjenta na wykonanie zabiegu, poinformowanie o postępowaniu przed i po zabiegu
- przygotowanie otoczenia pod względem komfortu cieplnego i warunków intymności ( no ogół wykonuje się na sali zabiegowej)
- higieniczne umycie i / lub dezynfekcja rąk
- przygotowanie zestawy do nakłucia lędźwiowego
- założenie jednorazowej maski i nakrycia głowy, higieniczne umycie i dezynfekcja rąk, założenie fartucha i jednorazowych rękawic
- przygotowanie pacjenta do zabiegu, ocena parametrów życiowych, założenie dostępu obwodowego
- podanie lekarzowi fartucha i jałowych rękawic
- ułożenie pacjenta w pozycji umożliwiającej przeprowadzenie zabiegu , zapewnienie bezpieczeństwa
asystowanie:
- polewanie jałowych gazików preparatem antyseptycznym do skóry z zachowaniem zasad aseptyki
- podanie jałowych chust / kompresów lekarzowi z zachowaniem zasad aseptyki
- podanie lekarzowi 1% roztworu lidokainy w sposób jałowy umożliwiający nabranie leku do strzykawki, ewentualnie podanie dożylnie Fentanylu
- podanie igły punkcyjnej w sposób jałowy
- podanie manometru w sposób jałowy
- podstawianie probówek do pobrania materiału do badań laboratoryjnych z zachowaniem zasad aseptyki
- założenie opatrunku uciskowego aseptycznego
- najszybciej jak to możliwe, przekazanie materiału do badań, odpowiednio oznakowanego
- zdjęcie jednorazowych rękawic, maski, higieniczne mycie rąk i dezynfekcja
- przewiezienie pacjenta na salę chorych, zapewnienie warunków do odpoczynku, poinformowanie o konieczności pozostania w pozycji płaskiej w łóżku
- uporządkowanie sprzętu i otoczenia , segregacja odpadów zgodnie z rozporządzeniem i procedurami
- udokumentowanie wykonania zabiegu
- obserwowanie pacjenta , kontrolowanie parametrów życiowych, opatrunku, samopoczucia pacjenta, ocena dolegliwości bólowych
ŹRÓDŁO: KATALOG CHECK-LISTA
PROCEDURY PIELĘGNIASRKIE - podręcznik dla studentów pielęgniarstwa
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz