DIETY- opiekun medyczny

 źródło: "Podstawy pielęgniarstwa"
„Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka” H.Ciborowska.

Odżywianie polega na: przyjmowaniu pokarmu, trawieniu pokarmu, wchłanianiu składników pokarmowych (białek, tłuszczów, cukrów, soli mineralnych, witamin) wody i ich przyswajaniu.

Trawienie składa się z procesów mechanicznych (żucia, połykania, ruchów robaczkowych żołądka i jelit, oddawaniu stolca) oraz z procesów chemicznych (polegających na przekształcaniu dużych cząstek złożonych substancji organicznych w związki prostsze: białka w aminokwasy, tłuszcze w kwasy tłuszczowe, cukry w glukozę -które mogą przenikać przez błony komórkowe i które organizm może zużyć do budowy własnych tkanek lub do podtrzymania procesów życiowych związanych z wydatkowaniem energii).

Wchłanianie – polega na transporcie substancji odżywczych (głównie w jelicie cienkim), wody (głównie w jelicie grubym) oraz elektrolitów (jelito grube) z przewodu pokarmowego do krwi. Najwięcej substancji wchłania się w jelicie czczym w kosmkach jelitowych w komórkach zwanych enterocytami. Związki wchłaniane są na zasadzie dyfuzji lub transportu aktywnego (potrzebna jest do tego energia).

METODY KARMIENIA 
 

          FIZJOLOGICZNEGO:

1. Żywienie droga doustną
2. Żywienie drogą dożołądkową lub dojelitową za pomocą zgłębnika wprowadzonego przez nos do żołądka, dwunastnicy lub jelita cienkiego.
3. Żywienie przez przetoki odżywcze- wytworzone w warunkach chirurgicznych połączenia żołądka, jelita cienkiego z otworem w jamie brzusznej)

b) NIEFIZJOLOGICZNEGO

1. żywienie drogą żyły centralnej

2. żywienie drogą żył obwodowych

Wskazania do żywienia dojelitowego (nie doustnego):

1. niedożywienia (krytyczne)
2. zaburzenia połykania (chory nieprzytomny lub z zaburzeniami neurologicznymi, np. porażenia nerwu językowo-gardłowego, uszkodzenia ośrodków połykania- rdzeń przedłużony
3. rozległe oparzenia i/lub oparzenia jamy ustnej
4. niektóre powikłania pooperacyjne, np. zwężenia pooperacyjne przełyku, żołądka
5. zaburzenia łaknienia i połykania
6. leczenia pacjentów z niewydolnością: nerek, wątroby, oddechową, zaburzeniami wchłaniania i trawienia, np. chorobą trzewną, przewlekłym zapaleniem trzustki
7. po leczeniu chemio- i radioterapią, np. w sytuacji utraty apetytu, uporczywych wymiotów.

Przeciwwskazania do odżywiania dojelitowego (ale też do doustnego):

1. niedrożność jelit
2. biegunka (czasowe przeciwwskazanie)
3. wstrząs
4. ostre zapalenie trzustki.

Typy żywienia w szpitalu:

1. podstawowe (pełnowartościowe- dieta ogólna)- stosowana dla osób zarówno zdrowych, jak i chorych, którzy nie wymagają ograniczeń lub dodatkowych składników w pożywieniu. Zawiera wszystkie składniki budulcowe, energetyczne, mineralne.
2. Żywienie lecznicze (dieta lecznicza): zawiera zmodyfikowane pod względem ilościowym i jakościowym składniki pożywienia, odgrywające istotną rolę w procesie leczenia określonego schorzenia.

Rodzaje diet:

1. Łatwostrawna

Stosowana w stanach gorączkowych, zaburzeniach żołądkowo-jelitowych, u osób długotrwale leżących; wyklucza potrawy wędzone, smażone, tłuste   oraz surowe owoce; podaje się czerstwe białe  pieczywo, chude gotowane mięso   cielęce  i  drób, chude ryby, świeże mleko i jajka, lekkie warzywa gotowane, ziemniaki parowane przecierane.

schorzenia , przy których stosuje się dietę lekkostrawną
 

- stany zapalne błony śluzowej żołądka i jelit

- nadmierna pobudliwość jelita grubego

- nowotwory przewodu pokarmowego

- choroby nerek i dróg moczowych

- choroby infekcyjne przebiegające z gorączką

- ostre zapalenia płuc i opłucnej

- przewlekłe choroby układu oddechowego (z rozedmą np. choroba obturacyjna płuc)

- zawał

- po zabiegach chirurgicznych

- u długotrwale unieruchomionych, leżących

- w wieku podeszłym

Celem tej diety jest dostarczenie niezbędnych składników pokarmowych i ograniczenie produktów i potraw ciężkostrawnych

Taka forma posiłków dostarcza ilość kalorii i składników pokarmowych jak dieta ogólna, zmniejsza podaż błonnika pokarmowego (woda wpływa na rozluźnienie mas kałowych i pobudzenie jelita)

- posiłki 4-5/dobę, w regularnych odstępach, w niewielkich objętościach, ostatni 2 h przed snem.

2. Dieta bogatoresztkowa
   
   Stosowana m. in. przy niedoczynności tarczycy, zawale mięśnia sercowego, niedożywieniu białkowym, po oparzeniach. Zawartość białka w diecie wynosi 1,5-2g na kg/mc na dobę. Białko  zwierzęce  powinno stanowić 2/3 ilości.  Podstawowymi produktami  są: chude mięsa cielęce, wołowe  i drobiowe gotowane  bądź pieczone w foli, a także  wędliny drobiowe, mleko  i jego przetwory oraz jaja. Inne wskazania to zaparcia nawykowe, zaburzenia czynnościowe jelit

Celem tej diety jest pobudzenie motoryki jelit, uregulowanie ich czynności bez stosowania środków farmakologicznych

Bogatoresztkowy sposób odżywiania charakteryzuje się tym, że jest to, że zmodyfikowana dieta ogólna: zwiększenie ilości błonnika pokarmowego nierozpuszczalnego (celulozy, hemicelulozy, ligniny) i płynów. Warto wiedzieć, że błonnik nierozpuszczalny

- zwiększa masy kałowe,

- w niewielkim stopniu wiąże wodę,

-przez mechaniczne drażnienia przyspiesza pasaż jelita (przesuwanie treści pokarmowej, kałowej),

-opóźnia rozkład skrobi i wchłanianie glukozy,

-zmniejsza kaloryczność diety

- daje uczucie sytości

produkty:

-otręby pszenne (2-3 x/dziennie po łyżce otrąb- mogą być dodawane do surówek, jogurtu, past do pieczywa, potraw mielonych)

- minimum 2 l wody/dobę

- zwiększenie podaży wapnia (otręby zawierają kwas fitynowy upośledzający wchłanianie wapnia), np. produkty mleczne

- suszone owoce: śliwki, rodzynki, figi, papryka, buraki, (zawierają ligniny)

- ilość błonnika zwiększamy stopniowo

- korzystnie na perystaltykę jelita działają: miód, jogurt, kefir, mleko kwaszone, kawa prawdziwa, śmietanka, wody gazowane, kompoty z suszonych śliwek, soki, masło, oliwa, oleje, surówki, siemię lniane, buliony, rosoły, potrawy ostro przyprawione.

Przy zaparciach:

• zwiększyć ilość płynów w diecie 2-2,5 l/dobę,
• wypijać na czczo ½ szklanki wody przegotowanej z miodem,
• spożywać 3-3 x dziennie po łyżce otrąb(np. z jogurtem),
•  wzbogacić dietę w suszone owoce, miód, kefir, jogurt, kawę, kompoty z suszu, soki, masło, oliwę z oliwek, surówki, siemię lniane, rosoły i buliony,
•  wykluczyć produkty spowalniające perystaltykę jelit takie jak: kluski, białe pieczywo, ryż, kaszę mannę, mąkę ziemniaczaną,
• wyeliminować mocną herbatę, produkty powodujące wzdęcia : groch, fasola, warzywa kapustne

3. Dieta łatwostrawna z ograniczeniem tłuszczu:

Wskazaniem do stosowania tej diety są:

- choroby woreczka żółciowego i dróg żółciowych

- choroby wątroby: przewlekłe zapalenie, marskość

- przewlekłe zapalenie trzustki

- zaostrzenie wrzodziejącego zapalenia jelita grubego

Ten sposób odżywiania chroni narządy przez zmniejszenie ich aktywności wydzielniczej.

Jest to modyfikacja diety łatwostrawnej -polega na zmniejszeniu produktów zawierających tłuszcz zwierzęcy i cholesterol

- ograniczenie ilości tłuszczów (pamiętać trzeba, że produkty białkowe zawierają ½ dziennego zapotrzebowania na tłuszcze)

- tłuszcze zalecane (20-30 g/dobę): olej słonecznikowy, sojowy, kukurydziany, rzepakowy, z pestek winogron, zarodków pszennych, oliwa z oliwek,

- tłuszcze w ograniczonej ilości: masło, margaryna

- całkowite wykluczenie: smalec, słonina, boczek, łój

- ograniczenie tłuszczu zmniejsza ilość witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, stąd należy zwiększyć: warzywa bogate w karoten

- wykluczyć produkty ciężkostrawne, wzdymające, ostro przyprawione

- ograniczenie ilości błonnika- produkty zbożowe gruboziarniste wykluczone

- białko równomiernie rozłożone na posiłki

- wartość energetyczna diety ma zapewnić należną masę ciała (jeśli jest nadwaga, otyłość – ograniczenie kaloryczności)

- zwiększyć ilość produktów bogatych w wit C (zmniejsza stan zapalny)

- posiłki w małych ilościach, o umiarkowanej temperaturze, często: 5x/dobę

- warzywa i owoce gotowane, w postaci soków, przecierów

- zupy na wywarach warzywnych

- zupy, sosy podprawia się zawiesiną z mąki i mleka

pęcherzyk żółciowy i drogi żółciowe – wykluczenie żółtek (powodują silne skurcze pęcherzyka), produktów bogatych w cholesterol: żółtka, pełne mleko, podroby, produkty bogate w kwas szczawiowy: szczaw, szpinak, rabarbar

schorzenia wątroby:

a) o przebiegu lekkim: ilość białka 1g/kg m.c./dobę

b) mechaniczne uszkodzenie wątroby lub przebyte WZW: 1,5g/kg m.c./dobę

 w przewlekłym zapaleniu trzustki- jeśli występuje biegunka: nie podawać tłuszczu do pieczywa i potraw.

we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego: wykluczenie mleka i serów (ze względu na schorzenie brak enzymu laktazy- trawiącego cukier mleczny, powoduje to wzdęcia, bóle brzucha, biegunki)- można za to: jogurt, kefir.

4. Dieta wrzodowa
    W okresie leczenia zalecana jest dieta łatwostrawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego oraz błonnika pokarmowego

Wskazania:

- choroba wrzodowa żołądka, dwunastnicy

- nadkwaśność żołądka

- refluks żołądkowo-przełykowy

- dyspepsje czynnościowe żołądka (dolegliwości mniemające podłoża zmian organicznych)

Dieta polega na ograniczeniu produktów i potraw pobudzających wydzielanie kwasu solnego, neutralizowanie soku żołądkowego, unikanie podrażnień błony śluzowej żołądka.
Należy zrezygnować ze spożycia soli i słonych produktów/potraw lub znacznie je ograniczyć. Zaleca się rezygnację ze smażenia i pieczenia potraw z dodatkiem tłuszczu na rzecz gotowania (w wodzie lub na parze), duszenia bez uprzedniego obsmażania oraz pieczenia w folii aluminiowej, pergaminie albo specjalnym rękawie foliowym.
W celu poprawienia smaku i zapachu potraw dozwolonych w diecie zaleca się dodawanie łagodnych przypraw.
Niewielkie objętościowo posiłki należy spożywać regularnie i dosyć często – 5, a nawet 6 razy dziennie. Spożywanie obfitych posiłków wpływa niekorzystnie na samopoczucie chorego, gdyż duża objętość posiłków pobudza czynność wydzielniczą żołądka, prowadząc do nasilenia przykrych dolegliwości.
Ważnym czynnikiem jest również temperatura spożywanych posiłków – nie mogą być ani zbyt zimne, ani zbyt gorące, gdyż skrajne temperatury mogą powodować przekrwienie błony śluzowej żołądka.

przeciwwskazane:

- mocne rosoły, buliony, esencjonalne wywary warzywne, grzybowe, galarety

- wody gazowane, kwaśne napoje, nie rozcieńczone soki z warzyw i owoców, napoje alkoholowe, kawa naturalna, mocna herbata

- produkty marynowane, wędzone, potrawy pikantne, słone, smażone, pieczone

- ostre przyprawy

- Ilość białka zwiększona do 1,2g/kg m.c./dobę (niezbyt dużo białka mleka- początkowo wiąże kwas solny, łagodzi ból, potem zwiększa wydzielanie gastryny, która pobudza wydzielanie soków żołądkowych)

- tłuszcze hamują zdolność wydzielania soku żołądkowego i zmniejszają skurcze żołądka, wskazane: masło, śmietanka, tłuszcze roślinne.

- cukry także hamują wydzielanie soku, wskazane cukry oprócz błonnika: pieczywo razowe, grube kasze, surowe warzywa i owoce

5. Diety o zmienionej konsystencji
   
    Dieta papkowata

Wskazania do stosowania diety:

- choroby jamy ustnej i przełyku: zapalenia, rak, zwężenie przełyku, żylaki przełyku

- zaburzenia połykania i gryzienia

- po niektórych zabiegach chirurgicznych, np. w obrębie twarzoczaszki

Celem jest zapewnienie choremu wszystkich niezbędnych składników pokarmowych

Charakteryzuje się tym, że :

-skład, wartość energetyczna produktów tak jak w diecie lekkostrawnej

- zalecane w zwiększonej ilości: białka pochodzenia zwierzęcego, wit C, witaminy z grypy B oraz składniki mineralne

- konsystencja potraw jest papkowata, potrawy są przyrządzone poprzez gotowanie, zagęszczane żółtkiem, masłem,

-owoce i warzywa w postaci surowych soków oraz w formie gotowanej rozdrobnionej

- mięsa gotowane mielone lub sporządzane z masy mielonej, podawane z sosami.

 Dieta płynna

Wskazana dla osób zagrożonych odwodnieniem, u których występują wymioty, biegunka, nudności oraz w/g wskazań lekarskich

Celem jest dostarczenie odpowiedniej ilości płynów (nie dostarcza energii, składników pokarmowych)

Charakteryzuje się tym, że podawane są tylko płyny: woda przegotowana, woda mineralna niegazowana, napar rumianku, mięty, herbata bez cukru. Na zlecenie lekarza herbata może być lekko słodzona, z cytryną lub sokiem cytrynowym. Jeśli lekarz zaleci podajemy również lekki  kleik przecedzony przez gęste sito ugotowany z: kaszy jęczmiennej, ryżu, płatków owsianych, w miarę poprawy zdrowia do kleików można dodać żółtko jaja, masło, do klarownych soków- żelatynę. Jeśli stan zdrowia się poprawia można wprowadzić chudy rosół z cielęciny lub chudego drobiu.

Dietę stosuje się:

Pierwszy dzień, ewentualnie 2- dieta z samych płynów

W 2-3 dobie kleiki cedzone lub przecierane, sucharki rozmoczone początkowo w herbacie, następnie w mleku.

3 – 4 doba kleiki wzbogacone mlekiem, masłem żółtkiem, chudym twarogiem, przecierem z jabłek, cukru, czerstwej bułki.

4-5 doba dieta łatwo strawna.

 Dieta płynna wzbogacona- dieta do sondy lub przetoki

Zastosowanie i cel diety

Dieta do żywieni przez zgłębnik stosowana jest:

• u chorych nieprzytomnych,
• u chorych z zaburzeniami połykania na tle neurologicznym,
• w niektórych chorobach jamy ustnej,
• w urazach części twarzowej czaszki,
• po oparzeniach jamy ustnej, przełyku i żołądka,
• w nowotworach przełyku, wpustu żołądka,
• w niedrożności górnej części przewodu pokarmowego,
• w innych chorobach zgodnie z zaleceniem lekarza.
  
  
  Dieta ta ma na celu dostarczenie choremu odpowiedniej ilości energii i wszystkich niezbędnych składników odżywczych.
  Posiłki podaje się o temperaturze podobnej do temperatury ciała lub nieco niższej tj:
  30 – 37 ° C.

Charakterystyka diety

Dieta do żywienia przez zgłębnik lub przetokę musi mieć taką konsystencję, aby nie doszło do wystąpienia trudności w jej podawaniu ( swobodnie przechodzić przez zgłębnik). Dieta ta ma zapewnić pacjentowi odpowiednią podaż energii i wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Nie może dawać uczucia pełności , rozpierania w nadbrzuszu, bólu i wzdęcia brzucha, wywoływać nudności, wymiotów, biegunki lub zaparć – powinna być dobrze tolerowana. Wykorzystuje się tutaj dietę płynną wzmocnioną . W celu dostarczenia choremu odpowiedniej ilości energii, białka, witamin i pozostałych składników odżywczych wskazane jest wzbogacanie diety gotowymi preparatami przemysłowymi (Np . Preparatem białkowym – Protifar).

W żywieniu osób wymagających karmienia przez zgłębnik lub przetokę coraz częściej znajdują zastosowanie gotowe diety przemysłowe, zwane preparatami do żywienia enteralnego. Występują one w postaci płynnej albo sproszkowanej  i wówczas są łączone z odpowiednią ilością wody lub mleka. 

 Żywienie dojelitowe to najbardziej optymalny i fizjologiczny sposób poprawy stanu odżywiania pacjenta. Tak prowadzone żywienie ma pozytywny wpływ na integralność błony śluzowej, ukrwienie i motorykę przewodu pokarmowego, stymuluje produkcję enzymów trawiennych. Stymuluje i podtrzymuje procesy immunologiczne w błonie śluzowej.

 Dieta kleikowa
 Zastosowanie i cel diety.

Dietę kleikową stosuje się w ostrych schorzeniach:

• przewodu pokarmowego,
• wątroby,
• trzustki,
• pęcherzyka żółciowego,
• nerek,
• w chorobach zakaźnych,
• stanach pooperacyjnych.

Celem diety jest oszczędzanie narządu zmienionego chorobowo.

Charakterystyka diety.

Głównym składnikiem tej diety jest ryż, kasza manna, kasza jęczmienna, płatki owsiane,

z których przygotowuje się kleiki. Oprócz kleików podaje się gorzką herbatę, namoczone sucharki lub czerstwą bułkę. Dieta kleikowa może być stosowana tylko od 1 do 3 dni, gdyż jest dietą niefizjologiczną. Długie stosowanie tej diety prowadzi do wyniszczenia organizmu. Dietę kleikową na zlecenie lekarza można modyfikować przez dodanie soli, cukru, niewielkiej ilości masła, chudego mleka, twarożku, przetartych kompotów , soków z owoców i warzyw, pure'e z ziemniaków, marchwi, płynów garbnikowych – zapierających ( wino czerwone, kakao na wodzie, napar z suszonych czarnych jagód ) i osłaniających ( rumianek , mięta ). wybór kaszy zależy od przypadku chorobowego oraz towarzyszących objawów, ponieważ kleiki mają różne działanie na przewód pokarmowy. Ryż działa zapierająco, płatki owsiane rozwalniająco, kasza jęczmienna i mąka lekko wzdymająco.

Uwagi technologiczne.

Sporządzając kleik przyjmuje się na jedna porcję 40 – 50 g kaszy. Kaszę po opłukaniu należy wsypać do zimnej wody i gotować:

• jęczmienną 3 godziny,
• płatki owsiane 1 godzinę ,
• kaszę mannę 30 minut,
• płatki ryżowe 15 – 20 minut,
• mąkę ryżową i pszenną 5 minut

Przykład klasycznej diety kleikowej

w skład diety wchodzi 150 g różnych kasz, 150g sucharów bez cukru,

Dieta zawiera około 1000 kcal, 220 g węglowodanów, 25 g białka roślinnego.

I Śniadanie:

kleik z ryżu ( 400 ml , 50 g ryżu )

herbata gorzka ( 250 ml )

sucharki ( 30 g )

II Śniadanie:

herbata gorzka ( 250 ml )

sucharki ( 30 g )

Obiad:

kleik z kaszy jęczmiennej ( 400 ml, 50 g kaszy ),

herbata gorzka ( 250 ml )

sucharki ( 30 g )

Podwieczorek :

herbata gorzka ( 250 ml )

sucharki ( 30 g )

Kolacja:

kleik z płatków owsianych (400 ml , 50 g płatków )

herbata gorzka ( 250 ml )

sucharki ( 30 g )

DIETA UBOGOENERGETYCZNA

Zastosowanie i cel diety

Dieta ubogoenergetyczna ma zastosowanie podczas redukcji masy ciała u osób z otyłością i z nadwagą.

Otyłość jest zespołem chorobowym cechującym się zwiększeniem masy ciała ponad przyjętą normę, co zależy od powiększenia ilości tłuszczu w ciele. Prawidłowość masy ciała ocenia się najczęściej na podstawie wskaźnika masy ciała BMI ( body mass index). Według najczęściej przyjmowanych kryteriów prawidłowy BMI dla mężczyzn i kobiet powinien wynosić od 20 do 24, 9 kg/ m ², wartości od 25 do 29,9 kg / m² są miernikiem nadwagi, a 30 i powyżej 30 kg / m ² świadczą o otyłości. Otyłość olbrzymią rozpoznaje

się, gdy BMI jest większe niż 40 kg / m².

Bardzo ważnym elementem charakteryzującym otyłość jest rozmieszczenie tkanki tłuszczowej. W praktyce klinicznej dla oceny tej cechy oblicza się stosunek obwodu talii do obwodu bioder ( WHR – waist to hip circumference ratio). Według grupy ekspertów Światowej organizacji Zdrowia otyłość brzuszną rozpoznaje się u kobiet, gdy WHR jest

> i równe 0,8 , a u mężczyzn , gdy WHR jest > lub równe 1, 0.

Otyłość pośladkowo – udową, gdy WHR wynosi u kobiet < 0,8, a u mężczyzn < 1,0.

coraz częściej określa się wyłącznie obwód tali. Wartość pomiaru powyżej 88 cm u kobiet i 102 u mężczyzn sugeruje możliwość kojarzenia się otyłości z zaburzeniami metabolicznymi, a także wskazuje na konieczność zastosowania kuracji odchudzającej. Podział otyłości na brzuszną i pośladkowo- udową ma duże znaczenie. W otyłości brzusznej stwierdza się częste występowanie dyslipidemii, zaburzeń tolerancji glukozy, hiperinsulinemii, nadciśnienia krwi, podwyższonego stężenia kwasu moczowego. Wymienione zaburzenia stwarzają duże zagrożenie wczesnym rozwojem miażdżycy i cukrzycy. Na ogół zaburzenia te nie występują w otyłości pośladkowo - udowej. Otyłość pośladkowo – udowa kojarzy się z występowaniem żylaków podudzi, zwyrodnieniami układu kostno – stawowego kończyn dolnych.

Celem diety jest :

• redukcja masy ciała ( przez stopniowe ograniczanie energii ),
• zapewnienie prawidłowego funkcjonowania organizmu,
• utrzymanie dobrego samopoczucia pacjenta,
• ograniczenie uczucia głodu.

Charakterystyka diety:

Dieta powinna być ubogoenergetyczna, a jednocześnie zróżnicowana pod względem zawartości składników odżywczych. Dla osób otyłych źródłem energii, obok pożywienia, powinna być nagromadzona w organizmie tkanka tłuszczowa. 1g tkanki tłuszczowej daje 7 kcal, a 1 kg daje 7000 kcal. Aby zredukować 1 kg masy ciała w ciągu tygodnia , należy zmniejszyć podaż kalorii o 1000 dziennie. Jeśli planujemy stracić 0,5 kg tygodniowo , powinno się osiągnąć deficyt dzienny około 500 kcal.

Zapotrzebowanie energetyczne oblicza się indywidualnie dla każdego pacjenta, biorąc pod uwagę jego aktywność fizyczną ( tj rodzaj wykonywanej pracy , tryb życia ), wiek, płeć, wydatek energetyczny potrzebny do podstawowych procesów życiowych, czyli podstawowej przemiany materii (PPM ) . Osoby dorosłe na procesy życiowe ( w spoczynku ) potrzebują:

1 . kobiety – 0. 95 kcal / kg masy ciała / godzinę,

2 . mężczyźni – 1 kcal / kg masy ciała / godzinę.

Wartość diety ubogoenergetycznej waha się w granicach 1000 – 1500 kcal jednak nie powinna być mniejsza od 1000 kcal .

W diecie ubogoenergetycznej największym ograniczeniom podlegają tłuszcze. Pokrywają one 25 % wartości kalorycznej diety. Zaleca się nie więcej niż 40 g tłuszczu na dobę,

z czego 25 – 30 g to tłuszcz niewidoczny, pochodzący z produktów białkowych.

W ramach dozwolonej ilości zaleca się oleje roślinne oraz margaryny miękkie wzbogacone w witaminy.

Tłuszcze zwierzęce znajdujące się w mleku, jajach, mięsie i drobiu, wędlinach oraz masło

i śmietanka powinny dostarczać nie więcej niż 10 % energii dobowego zapotrzebowania.

Tłuszcze zwierzęce ( oprócz masła i śmietany, które są dobrym źródłem witaminy A ) są tylko nośnikiem kalorii, ich nadmiar w diecie prowadzi do otyłości , zwiększa stężenie cholesterolu we krwi.

Dieta nie powinna zawierać mniej niż 100g węglowodanów , ta ilość chroni przed zużywaniem białka ustrojowego. Węglowodany w postaci skrobi , podobnie jak w diecie podstawowej , są głównym składnikiem energetycznym pożywienia. Wskazane jest pieczywo razowe ( bez dodatku karmelu , miodu ) chrupkie, kasza gryczana, otręby.

W ograniczonych ilościach a nawet wyklucza się podawanie pieczywa jasnego, makaronów białych, pozostałych kasz oraz ziemniaków. Produkty zbożowe z grubego przemiału zawierają mniej kalorii niż pieczywo jasne. Są też cennym źródłem błonnika pokarmowego, witamin z grupy B i soli mineralnych. Błonnik pokarmowy odgrywa znaczącą rolę w redukcji masy ciała – zwiększa objętość pożywienia, daje uczucie sytości.

Wykluczyć należy z jadłospisu cukier, miód, dżem, słodycze,ciastka ,desery. Nadmierna ilość cukru prowadzi do syntezy triglicerydów, które odkładają się w postaci tkanki tłuszczowej oraz w ścianach naczyń krwionośnych , przyczyniając się do rozwoju miażdżycy. Produkty te mają wysoki indeks glikemiczny – odpowiadają za zwiększenie się stężenia insuliny wpływającej na odkładanie tłuszczu w organizmie.

Białko zaleca się w normie fizjologicznej , 1 g / kg należnej masy ciała. tj. ok 70 – 80 g / dobę.

W szczególnych przypadkach , np. dla kobiet w ciąży , w okresie laktacji , dla dzieci

i młodzieży w okresie rozwojowym oraz w chorobach wyniszczających białko zwiększa się do 1, 5 – 2 g / kg masy ciała, czyli 100 – 120g / dobę.

W diecie ubogoenergetycznej białko stanowi 20 – 25 % wartości energetycznej całodziennego pożywienia.

Białko zwierzęce o wysokiej wartości biologicznej powinno znajdować się w 3 głównych

posiłkach. Źródłem tego składnika są: chude mleko, mięso, ryby, drób, sery twarogowe, w ograniczonych ilościach jaja , wędliny drobiowe.

Mięso czerwone krwiste należy spożywać tylko kilka razy w miesiącu, ze względu na działanie miażdżycorodne.

W diecie tej powinno znajdować się więcej sałatek, surówek warzyw gotowanych.

Zalecane jest spożycie około 750 g / dobę warzyw i owoców. Produkty te oprócz błonnika pokarmowego, dostarczają witaminy rozpuszczalne w wodzie ( z grupy B i C ), flawonidy oraz makro i mikropierwiastki. Stanowią one ważny składnik pożywienia, zwłaszcza : pomidory, ogórki, sałata, szpinak, rzodkiewka, kapusta kiszona, szczypiorek, szparagi, cykorię endywię, boćwinę, brokuły, kalafior, kabaczek, papryka, kalarepa, szczaw, cebulę , grzyby świeże.

Z uwagi na ograniczenie produktów będących źródłem witaminy A należy zwiększyć podaż warzyw i owoców bogatych w β karoten.

Ograniczyć należy sól kuchenną do 5 g na dobę oraz ostre przyprawy, które pobudzają łaknienie.

Zaleca się około 1, 5 litra płynów dziennie .

Gdy otyłości towarzyszy nadciśnienie tętnicze i obrzęki konieczne jest ograniczenie płynów do 1 litra / dobę ,

Wyklucza się z diety zupy i sosy zawiesiste, zasmażane, wysokokaloryczne, . W zamian za zupę można podać soki lub napoje z warzyw i owoców. Zaleca się 4 – 5 małych posiłków spożywanych regularnie. „Jedzenie na sucho „ daje uczucie sytości – pić należy dopiero po posiłku. Nie wolno podjadać między posiłkami.

Produkty i potrawy	Zalecane	Zalecane w umiarkowanych ilościach	Przeciwwskazane
NAPOJE	Mleko chude 1, 5 - 0,5 % tłuszczu, jogurt chudy, kefir chudy, koktajl mleczno – owocowy bez cukru, woda przegotowana, herbata czarna, zielona, czerwona, ziołowa, owocowa bez cukru, kawa zbożowa bez cukru, soki z warzyw, owoców, napoje z warzyw bez cukru, napoje z kwaśnego mleka i warzyw,bez cukru, napoje z serwatki i warzyw bez cukru, napoje „light”.	Słaba kawa naturalna bez cukru.	Wszystkie napoje słodzone cukrem, kakao naturalne, mocna kawa, napoje z owoców i śmietanki, tłuste mleko, napoje alkoholowe, soki owocowe z cukrem, lemoniada, coca-cola, pepsi.
PIECZYWO	Chleb razowy graham, chleb pełnoziarnisty, chrupki.	Chleb pszenny, pszenno – żytni, bułeczki, rogale, bagietki francuskie, tostowe.	Wypieki z dodatkiem cukru, chleb na miodzie, biszkopt z cukrem, ciasta kruche, ucierane.
DODATKI DO PIECZYWA	Chude wędliny :szynka, polędwica, drobiowe, pasty z mięsa i warzyw, , chude ryby, jaja faszerowane, jaja na miękko lub jajecznica ( 2 -3 razy w tygodniu ), ser twarogowy, chudy serek homogenizowany, serek homogenizowany ziarnisty.	Ser twarogowy półtłusty, , serek topiony, masło margaryna miękka, pasztet z drobiu, cielęciny, parówki drobiowe i cielęce, dżemy bezcukrowe, śledzie, ryby chude- gotowane, wędzone.	Tłuste wędliny, kaszanka, pasztetowa, konserwy mięsne, salceson, miód, dżemy ,marmolady, konfitury, tłuste sery podpuszczkowe, żółte , topione, sery pleśniowe, ser typu Feta, Fromage, ser twarogowy tłusty.
ZUPY i SOSY GORĄCE	Jarzynowe czyste,: pomidorowa, grzybowa, barszcz czerwony, chudy rosół, mleczne na mleku 0,5 – 1,5 % tłuszczu	Zupy podprawiane zawiesinami: jarzynowa, ziemniaczana, owocowa bez cukru, koperkowa, kalafiorowa, zupa z maślanka, serwatka, cytrynowa, barszcz czerwony zabielany mlekiem, żurek, kapuśniak, ryżowa, krupnik. Sosy na wywarach z warzyw, np. pietruszkowy, koperkowy, pomidorowy, potrawkowy, grzybowy, cytrynowy, chrzanowy, mleczny, owocowe bez cukru.	Zupy esencjonalne, np.. na tłustych wywarach mięsnych, zagęszczane zasmażkami, z dużą ilością śmietany, owocowe z cukrem. Sosy zawiesiste, tłuste, esencjonalne, słodkie.
DODATKI DO ZUP		Ryż brązowy, grzanki, kasze, lane ciasto, makaron, ziemniaki, fasola, groch,	Duże ilości pieczywa, makaronów, kasz, groszek ptysiowy, kluski francuskie, biszkoptowe
MIĘSO DRÓB, RYBY	Mięso chude: cielęcina, młoda wołowina, jagnię, królik, kurczak, indyk. Chude ryby: dorsz, lin, mintaj, sandacz , szczupak, okoń błękitek,fladra, morszczuk , płastuga, płoć, pstrąg strumieniowy, halibut biały. Potrawy gotowane, pieczone w foli, pergaminie, na grillu, kombiwarze,duszone bez tłuszczu.	Mięsa krwiste: wołowina, konina, polędwica wieprzowa. Ryby: Młody karp, leszcz , karmazyn, tuńczyk.	Tłuste gatunki: wieprzowina, baranina, podroby, gęsi kaczki. Tłuste ryby: węgorz,łosoś, sum, tołpyga, śledź szprot bałtycki. Potrawy nasiąknięte tłuszczem:smażone, pieczone, duszone w tradycyjny sposób.
POTRAWY PÓŁMIĘSNE i BEZMIĘSNE	Budynie z mięsa i warzyw, z sera, warzywa faszerowane mięsem	Budynie z kasz, makaronów, zapiekanki, risotto, pierogi z mięsem.	Potrawy z dodatkiem cukry, np.: knedle,naleśniki, pierogi. Potrawy smażone: racuchy, kotlety z kasz.
WARZYWA	Wszystkie , oprócz wymienionych w rubryce ” zalecane w umiarkowanych ilościach”	Groch, fasola, groszek zielony konserwowy, kukurydza.	Stare, zdrewniałe, warzywa gotowane z dodatkiem dużej ilości majonezu, śmietany, żółtek,cukru.
ZIEMNIAKI		Gotowane w całości, puree ziemniaczane, pieczone	Smażone,chipsy ziemniaczane, frytki, placki ziemniaczane, pyzy.
OWOCE	Grejpfruty, jabłka, wiśnie, czereśnie, porzeczki, truskawki, morele, poziomki, maliny, pomarańcze, mandarynki, ananasy.	Winogrona, banany, brzoskwinie,śliwki, gruszki, mango, porzeczki czarne, owoce suszone.	Owoce w syropach, kompoty z cukrem, sałatki owocowe z cukrem, galaretki ze śmietaną i cukrem.
DESERY	Kompoty, kisiele, galaretki z niewielką ilością słodzika, leguminy z serka homogenizowanego, owoce z serkiem, jabłka pieczone z piana z białek, sernik na zimno z niewielką ilością słodzika, surówki owocowe, desery mleczne,	Ciasta z mała zawartością tłuszczu i cukru lub niewielką ilością słodzika	Wszystkie desery z cukrem, miodem, np: galaretki, kremy, kompoty, leguminy, marmolady, wszystkie z dużą zawartością tłuszczu i cukru, np.: ciasta , torty, paczki, faworki, orzechy, chałwa, czekolada.
PRZYPRAWY	Łagodne , jak: sok z cytryny, kwas mlekowy, kwasek cytrynowy, koperek zielony, pietruszka, czosnek, cebula, jarzynka, kminek, majeranek, bazylia.	Gałka muszkatołowa, liść laurowy, ziele angielskie, sól, papryka słodka, pieprz ziołowy, ocet winny, curry, tymianek, oregano, vegeta,	Bardzo ostre, papryka ostra, ocet, chili, musztarda, pieprz, sól w większych ilościach.

sporządzanie posiłków.

W diecie ubogoenergetycznej ważny jest nie tylko dobór produktów, ich ilość lecz również sposób przygotowywania posiłków. Zaleca się przyrządzać potrawy metodą gotowania w małej ilości wody lub na parze, w szybkowarach i naczyniach przystosowanych do gotowania bez wody, w kuchenkach mikrofalowych, w kombiwarze. Można dusić bez dodatku tłuszczu, piec w foli i/ lub pergaminie, na ruszczcie, rożnie w garnkach kamionkowych lub ceramicznych.

Preferuje się zupy czyste lub zamiast zup soki warzywne bez cukru. Do potraw używać mleka odtłuszczonego płynnego lub w proszku.

Tłuszcz w ograniczonej ilości, w postaci oleju, masła, miękkiej margaryny najkorzystniej jest dodać do potraw na surowo.

Przeciwwskazane są przyprawy ostre , zastosowanie mają natomiast przyprawy przyspieszające przemianę materii np.: kminek, kolendra, majeranek, ogórecznik, ruta, seler. Zaleca się pić napoje niesłodzone. Desery spożywać w ograniczonej ilości z niewielkim dodatkiem słodzika.

Nie zaleca się bez szczególnego uzasadnienia szybszego odchudzania, ( ubytek masy ciała od 0,5 do 1.00 kg na tydzień), ze względu na ryzyko ubytku beztłuszczowej masy ciała, niepożądanych objawów wynikających z deficytu składników odżywczych, a także ze spowolnienia spoczynkowej przemiany materii. Poza tym wykazano, że osoby , które w krótkim czasie szybko schudły, łatwo ponownie tyją.

Zapotrzebowanie energetyczne liczymy dla każdej osoby indywidualnie.

Najpierw określmy podstawową przemianę materii (PPM) (nie możemy bez znacznej szkody dla organizmu spożywać mniej niż PPM)

Dla kobiet:

PPM (kcal)= 665,1 + (9,563 x W) + (1,85 x H) – (4,676 x A)

W- masa ciała (kg)

H- wzrost (cm)

A- wiek

Dla mężczyzn:

PPM (cal)= 66,5 + (13,75 x W) + (5,003 x H) – (6,775 x A)

Następnie obliczamy indywidulane całkowite zapotrzebowanie energetyczne (ICZE):

ICZE x WAF

WAF- współczynnik aktywności fizycznej:

1,4 – 1,5- mała aktywność (praca za biurkiem, bez pracy, sprzedawczyni w sklepie z odzieżą)

1,7- umiarkowana aktywność (praca pielęgniarki, opiekunki, sprzedawczyni w spożywczym)

2- duża aktywność- osoby z dużym wysiłkiem fizycznym.

7. Dieta z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów – cukrzycowa

Zastosowanie i cel diety:

dieta ma na celu zmniejszenie stężenia glukozy we krwi i poprawę metabolizmu.

Dieta ta ma zastosowania w cukrzycy w przypadku upośledzonej tolerancji glukozy.

Charakterystyka diety

Żywienie polega na ograniczeniu lub wykluczeniu z żywienia glukozy, fruktozy, sacharozy ( tj: słodyczy ), a zwiększeniu podawania węglowodanów złożonych ( błonnika pokarmowego i skrobi).

Dietę opracowuje się indywidualnie dla każdego pacjenta. Planując dietę należy brać pod uwagę : płeć,wiek, wzrost, masę ciała rzeczywistą, masę ciała należną, aktywność fizyczną, ( rodzaj wykonywanej pracy ), oraz stan fizjologiczny ( np. ciąża lub karmienie) oraz choroby współistniejące.

Podział cukrzycy:

 

1 . Cukrzyca typu I - insulinozależna wystepuje u 10 - 15 % osób chorujacych na cukrzycę . Zwykle ujawnia się przed 40 rokiem życia. Ten typ cukrzycy jest powiązany z całkowitym lub prawie całkowitym brakiem wydzielania insuliny endogennej przez komórki trzustki.

2 . Cukrzyca typu II - nieinsulinozależna. W tym typie cukrzycy może wystepować zarówno zmniejszenie ilości uwalnianej insuliny endogennej, jak i / lub zmniejszona wrażliwość lub reaktywność receptorów insulinowych powiazana z zakłóceniami pozareceptorowymi przemian węglowodanów. Cukrzyca typu II wystepuje u około 80 % chorych, zwykle ujawnia się u dorosłych. Około 80 % populacji chorych na cukrzycę typu II to osoby otyłe.

3 . Cukrzyca wtórna - może byc spowodowana schorzeniami trzustki ( zapaleniem trzustki, resekcją trzustki) zaburzeniami hormonalnymi ( np.choroba Cushinga), działaniem różnego typu środków chemicznych lub leków. Ta forma schorzenia może być nastepstwem zaburzeń genetycznych lub nieprawidłowości w funkcjonowaniu receptorów insulinowych.

4 . Cukrzyca ciężarnych - schorzenie rozpoznawane jest u około 2 % ciężarnych. Ciąża u kobiet z ograniczoną zdolnością wytwarzania insuliny endogennej lub cechami insulinooporności może być czynnikiem wywołujacym zaburzenia metabolizmu węglowodanów. Nie rozpoznana lub nie leczona stanowi istotny czynnik zagrożenia płodu. Po porodzie cukrzyca ciężarnych może ustępować lub przechodzić w formę cukrzycy jawnej klinicznie.

5. Upośledzona tolerancja glukozy - Zjawisko to charakteryzuje się wystepowaniem prawidłowych lub nieznacznie podwyższonych wartości stężeń glukozy oznaczonych na czczo oraz nieprawidłowymi wartościami glikemii po posiłku lub w warunkach doustnego testu obciążenia glukozą. Przyjmuje się , że podstawą rozpoznania upośledzonej tolerancji glukozy  jest stężenie glukozy pomiędzy 140 - 200 mg / dl ( 7, 8 - 11,1 mmol/ l) obserwowane w ciągu 2 godzin po standardowym obciążeniu 75 g glukozy.

Produkty i potrawy	Zalecane	Zalecane w umiarkowanych ilościach	Przeciwwskazane
NAPOJE	Woda przegotowana, wody mineralne niegazowane, herbata bez cukru, kawa zbożowa, zioła „ Diabetosan”, soki z warzyw ubogowęglowodanowych, napoje z warzyw bez dodatku cukru, napoje z kwaśnego mleka i warzyw bez cukru, napoje z warzyw i maślanki bez cukru.	Mleko 2 % tłuszczu, słaba kawa naturalna z mlekiem bez cukru, koktajl mleczno – owocowy bez cukru, napoje z owoców, soki z owoców bez cukru, napoje i soki z warzyw rozcieńczone.	Wszystkie napoje słodzone cukrem, kakao naturalne, mocna kawa, napój z owoców i śmietanki, tłuste mleko, napoje alkoholowe, soki owocowe z cukrem, lemoniada, coca-cola, pepsi, wody mineralne gazowane.
PIECZYWO	Chleb razowy, graham, pełnoziarnisty, chrupki.	Chleb pszenny, pszenno – żytni, bułki, pumpernikiel.	Wypieki z dodatkiem cukru, chleb na miodzie, pieczywo delikatesowe z dodatkiem karmelu,bułki maślane, biszkopt z cukrem, babki drożdżowe, ciasta kruche, ucierane.
DODATKI DO PIECZYWA	Chude wędliny: szynka , polędwica, drobiowe, pasty mięsno – warzywne, ryby morskie chude i średniotłuste, gotowane, wędzone, jaja faszerowane, bez żółtek, ser twarogowy, chudy serek homogenizowany, margaryny niskotłuszczowe w kubkach ( miękkie ).	Jaja na miękko lub jajecznica (2 – 3 w tygodniu), ser twarogowy półtłusty, sery podpuszczkowe niepełnotłuste, masło, margaryna, pasztet z drobiu, cielęciny, dżemy bezcukrowe, śledzie.	Tłuste wędliny, kaszanka, tłuste   parówki, konserwy mięsne, pasztetowa, salceson, miód, dżemy, marmolady, konfitury, tłuste sery podpuszczkowe, ser twarogowy tłusty, sery topione.
ZUPY I SOSY GORĄCE	Jarzynowa z warzyw ubogowęglowodanowych, czyste: pomidorowa, pieczarkowa, czerwony barszcz, koperkowa, kalafiorowa, zupa z maślanką , serwatką, cytrynowa, barszcz czerwony zabielany, żurek, kapuśniak, ryżowa, krupnik, rosół jarski, zupy podprawiane jogurtem, kefirem. Sosy na wywarach z warzyw np: pietruszkowy, koperkowy, pomidorowy, potrawkowy, pieczarkowy, cytrynowy, chrzanowy, mleczny.	Zupy podprawiane zawiesinami: jarzynowa, ziemniaczana, owocowa bez cukru, chudy rosół.	Zupy: esencjonalne np.: na tłustych wywarach mięsnych, zagęszczone zasmażkami, ze śmietana, owocowe z cukrem. Sosy zawiesiste, tłuste, esencjonalne, słodkie
DODATKI DO ZUP	Ryż pełnoziarnisty, grzanki, kasze, makaron nitki, lane ciasto na białku.	Lane ciasto, makaron, ryz biały, ziemniaki, fasola -   zgodnie z wyliczoną ilością wymienników węglowodanowych.	Duże ilości pieczywa, makaronów, kasz, grochu, fasoli, groszek ptysiowy, kluski francuskie, biszkoptowe na jajach.
MIĘSO, DRÓB, RYBY	Mięso chude : cielęcina, młoda wołowina, jagnię, królik, kurczak, indyk, chude ryby, potrawy gotowane, pieczone w foli, pergaminie, duszone bez tłuszczu.	Mięsa krwiste: wołowina, konina, polędwica wieprzowa, kury: potrawy duszone tradycyjnie.	Tłuste gatunki mięsa : wieprzowina, baranina, podroby, gęsi, kaczki, tłuste ryby: węgorz, łosoś. Potrawy nasiąknięte tłuszczem, smażone, pieczone w tradycyjny sposób.
POTRAWY PÓŁMIĘSNE i BEZMIĘSNE	Budynie z mięsa i warzyw, z sera, warzywa faszerowane mięsem.	Budynie z kasz, makaronów, zapiekanki, risotto, pierogi z mięsem.	Potrawy z dodatkiem cukru np: knedle, naleśniki, pierogi z cukrem, potrawy smażone.
TŁUSZCZE		Oleje: rzepakowy niskoerukowy, słonecznikowy, sojowy, oliwa z oliwek, masło, śmietanka, margaryny miękkie z ww olejów.	Smalec, słonina,   boczek, łój, margaryny twarde w kostkach.
WARZYWA	O zawartości węglowodanów od 0 – 5 % :rzodkiewka, sałata, endywia, cykoria, ogórki, rabarbar, szczypiorek, szparagi, szpinak, pieczarki, boćwina, brokuły, cebula, kabaczek, kalafior, pomidory, szczaw, papryka. Warzywa w postaci gotowanej „ z wody „, sałatek, surówek z dodatkiem oleju lub majonezu na białkach.	O zawartości węglowodanów od 5 do 45 % : brukiew, buraki, brukselka, dynia, fasola, groszek, jarmuż, kapusta biała, czerwona, włoska, marchew, pietruszka – korzeń, pory,seler, bób,chrzan, ziemniaki. Warzywa te należy spożywać w ilości obliczonej w dziennej racji pokarmowej.	Stare- zdrewniałe, warzywa gotowane i surówki z dodatkiem  dużej ilości majonezu, śmietany, żółtek,      cukru.
ZIEMNIAKI		Gotowane, pieczone w całości.	Puree, smażone, z tłuszczem, frytki
OWOCE	Grejpfruty – gatunek zielony ( wpływają na zmniejszenie stężenia glukozy we krwi), w ramach zalecanych wymienników owocowych.	Od 200 do 300 g, spożywać zgodnie z wyznaczoną liczbą wymienników węglowodanowych. 1WW = 100 g jabłka, jabłko można wymienić na inne owoce wg tabeli np.: winogrona, banany, śliwki w zależności od indywidualnej tolerancji.	Owoce w syropach, kompoty z cukrem, galaretki z cukrem, śmietana, daktyle, rodzynki.
DESERY bez cukru lub słodzone słodzikiem	Kompoty, kisiele, galaretki, leguminy z serka homogenizowanego, owoce z serkiem, jabłka pieczone, sernik na zimno.	Owoce- surówki owocowe, desery mleczne.	Wszystkie desery z cukrem, miodem,np: galaretki, kremy, kompoty, leguminy, marmolady. Wszystkie produkty z dużą zawartością tłuszczu i cukru: ciasta, torty, pączki,faworki, orzechy, chałwa , czekolada.
PRZYPRAWY	Łagodne: sok z cytryny, kwasek cytrynowy, koperek, zielona pietruszka, czosnek, cebula czerwona, jarzynka, vegeta, kminek, majeranek, tymianek, bazylia.	Gałka muszkatołowa, liść laurowy, ziele angielskie, sól do  5 g dziennie, papryka słodka, pieprz ziołowy, ocet jabłkowy, curry, słodziki.	Ostre : pieprz, papryka ostra, musztarda, ocet, chili.

WYMIENNIKI POKARMOWE

są obliczone według składu i wartości odżywczej produktu jadalnego. Produkt jadalny jest to produkt spożywczy po usunięciu odpadków np:

• 100 g mięsa bez kości,
• 100 g marchwi obranej,
• 100 g obranych ziemniaków,
• 100g pomarańczy bez skórki.

WYMIENNIKI WĘGLOWODANOWE ( WW )

Jest to porcja produktu wyrażona w gramach dostarczająca 10 g węglowodanów przyswajalnych ( węglowodany przyswajalne = węglowodany ogółem – błonnik pokarmowy).

Stosowanie wymienników pokarmowych zapewnia urozmaicenie jadłospisów.

INDEKS GLIKEMICZNY ( IG ) klasyfikuje produkty żywnościowe na podstawie wpływu na stężenie glukozy we krwi i czas pojawienia się zmian. Wszystkie produkty węglowodanowe są porównywalne z produktem referencyjnym, którym jest czysta glukoza.

Produkty żywnościowe są podzielone w zależności od indeksu glikemicznego na:

1 . produkty o niskim indeksie glikemicznym – poniżej 55,

2 . produkty o średnim indeksie glikemicznym od 55 do 70,

3 . produkty o wysokim indeksie glikemicznym powyżej 70.

Indeks glikemiczny ma duże znaczenie podczas planowania posiłków na cukrzycę. Należy stosować produkty o niskim indeksie glikemicznym, ponieważ w małym stopniu wpływają na zwiększenie stężenia glukozy we krwi oraz nie wywołują wahań.

Przyrządzanie potraw-:

• ograniczenie tłuszczu,
• gotowanie – nie rozgotowywać produktów zbożowych i jarzyn,
• pieczenie,
• duszenie,

Jedną z najważniejszych czynności w życiu z pacjenta z cukrzycą jest codzienne dokonywanie pomiarów cukrów we krwi. By to wykonać potrzebne jest odpowiednie oprzyrządowanie, czyli glukometr i nakuwacz. Zabieg polega na nakłuciu bocznej części opuszka palców, wyciśnięciu z nich kropli krwi i nałożeniu jej na pasek bądź sensor, w zależności od rodzaju posiadanego glukometru .

Przed pomiarem należy dokładnie umyć ręce pod bieżącą wodą i dokładnie osuszyć. Po nałożeniu kropli na pasek bądź sensor zatamować płynącą krew wacikiem i ponownie umyć ręce - na palcach pozostaje krew.

Prawidłowe poziomy cukru:

• na czczo oznaczona w próbce krwi pobranej 8 - 14 godzin od ostatniego posiłku:80-100mg%
• dwie godziny po posiłku:do140mg%.Stężenie cukru we krwi można podać w dwóch jednostkach: mg% lub mmol / l.

Należy posiadać wiedzę , że może zdarzyć się sytuacja, kiedy przez dłuższy czas choremu na cukrzycę mogą towarzyszyć bardzo wysokie stężenia cukrów we krwi. Wówczas objawi się to odczuciem : wzmożonego pragnienia; częstszego oddawania moczu; , suchości ust, drętwego języka, chudnięcia; uczucia głodu; dokuczliwych skurczy mięśni łydek, stóp; bólu brzucha, nudności, wymiotów . Takie przypadki raczej należą do rzadkości, bo większość przecukrzeń da się szybko wyeliminować, są to HIPERGLIKEMIE rzędu 240mg%, 300mg% lub 350%, lecz absolutnie nie należy ich lekceważyć.

Dlaczego doszło do hiperglikemii? Możliwości jest kilka: zbyt mała ilość insuliny; zbyt obfity w WW posiłek; stres; choroby (np. na grypę, anginę); wynik kontrregulacji (tzw. efekt jo-jo) - zbyt duży posiłek na niedocukrzenie lub przed wysiłkiem fizycznym, uszkodzony pen, zjedzony posiłek natychmiast po podaniu insuliny .

Zdarza się także, że glukometr pokaże choremu cukier "55" jest to tzw. HIPOGLIKEMIA. Kiedy nieodocukrzenia pojawiają się zbyt często, organizm się na nie uodporni i nie będzie dawał znaków, ze coś nie jest tak, jak być powinno. Wówczas nietrudno jest przegapić hipoglikemię i doprowadzić do utraty przytomności.

Rozróżnia się dwa rodzaje hipoglikemii : lekką i ciężką.

Objawy lekkiego niedocukrzenia to: znaczne osłabienie, uczucie niepokoju; drżenie rąk, uczucie braku sił; bladość skóry i jej nadmierne pocenie ; kołatanie serca; uczucie głodu; zaburzenia widzenia: mroczki przed oczami, rozmazywanie się liter; trudności w wykonywaniu precyzyjnych ćwiczeń; zaburzenia pamięci; bóle i zawroty głowy; zmiana nastroju: nadmierna agresja, złość, histeria, płaczliwość, rozdrażnienie.

Gdy poziom cukru zniża się do niebezpiecznej dla chorego granicy lub gdy niedocukrzenia trwają przez długi okres czasu, mózg pacjenta wysyła odpowiednie znaki, na przykład: silne bóle głowy; zburzenia widzenia: przestrzennego, kolorów, kształtów; zburzenia koordynacji ruchowej; trudności w wysłowieniu się; krótkotrwałe zaniki pamięci; trudności w zebraniu myśli; zmiany w nastroju: nadmierna agresja lub płaczliwość; zaburzenia świadomości; utrata przytomności; drgawki.

Należy mieć na uwadze, że kiedy chory odczuje np. drżenie rąk, powinieneś zmierzyć cukier, ponieważ nie zawsze w/w objawy muszą świadczyć o hipoglikemii. Czasami drżenie rąk jest spowodowane silnym i gwałtownym stresem. W przypadku poziomu cukru we krwi poniżej 55mg% wskazane byłoby spożycie soku lub coli na ok. 2 WW oraz kromki chleba czy bułki.

W razie utraty przytomności, konieczne jest podanie glukagonu domięśniowo przez osoby drugie. Następnie, po wykonaniu zastrzyku należy wezwać pogotowie lub zawieść chorego do szpitala.

Przyczyny hipoglikemii :

1. Błąd dietetyczny: za mało WW, źle wyliczone WW;
   
2. Za długi odstęp czasu między podaniem insuliny a posiłkiem;
   
3. Gorąca kąpiel, masaż okolicy, w którą podano insulinę, nasłonecznienie ciała;
   
4. Nadmierny wysiłek;
   
5. Uszkodzony Pen.

 Zalecenia dietetyczne:

- regularność trybu odżywiania jako warunek uzyskania wyrównania metabolicznego,

- konieczność równomiernej dystrybucji podaży węglowodanów w poszczególnych posiłkach,

- ustalenie czasu przyjmowania jako decydujący czynnik terapeutyczny w przypadku stosowania insulin długo działających.