OBJAWY ZE STRONY UKŁADU POKARMOWEGO SENIORA ( dolegliwości )

  W wyniku starzenia się organizmu, w naszym ciele i narządach zachodzi wiele zmian.
Także i układ pokarmowy jest pod wpływem tego nieuniknionego upływu czasu.Uwarunkowania procesu starzenia są złożone i wzajemnie powiązane. Oczywiście ma tu wpływ genetyczne obciążenie ale nie tylko. Czynniki środowiskowe, wpływające na ekspresję genów, modyfikują ich działanie i usposabiają do chorób, niektóre zaś predyspozycje genetyczne usposabiają do określonych schorzeń metabolicznych czy nowotworowych. Bardzo trudno jest odróżnić strukturalne zmiany zachodzące w naturalnym starzeniu od skutków współistniejącej patologii chorobowej.
W związku z tym pojawia się wiele problemów natury pielęgnacyjnej, opiekuńczej czy w samoopiece.

Zaburzenia w układzie pokarmowym wynikają z przyczyn ogólnych zaburzeń, a nie koniecznie z procesu starzenia.
Komórki narządów wewnętrznych nie regenerują się już tak jak kiedyś w związku z tym dochodzi do zmian narządowych, co powoduje zwolnienie procesów metabolicznych, w wyniku czego zmniejsza się zapotrzebowanie energetyczne organizmu.

JAMA USTNA 
Do istotnych problemów dochodzi już w obrębie jamy ustnej.Ma to ogromny wpływ na trawienie i wchłanianie pokarmów. Można spotkać się z paradontozą, brakiem uzębienia czy próchnica. W związku z tym proces rozdrabniania pokarmów i żucia ulega upośledzeniu, a jest to niezbędne w trawieniu. Bardzo ważnym problemem jest to, że osoby starsze mają obniżoną ilość produkcji śliny i zawartej w niej amylazy, która daje początek trawieniu węglowodanów.
       Wiek senioralny wiąże się również z zaburzeniami zmysłu węchu, smaku i czucia. Często jest to powodem braku apetytu, zanika przyjemność z jedzenia przez co nasz senior unika spożywania wartościowych produktów. Można również spotkać się z tym, że osoby starsze chowają jedzenie "na później", dochodzi do zepsucia się potraw i produktów i do konsumpcji tego wszystkiego, a co za tym idzie - do zatruć pokarmowych. Zaburzenia łaknienia mają także podłoże z ośrodkowego układu nerwowego.

 PERYSTALTYKA JELIT
Zaburzona motoryka przewodu pokarmowego to również zmiany wsteczne procesu starzenia. Na ogół wynika to z zaniku gruczołów wydzielniczych lub ich funkcji, produkujących do tej pory hormony o działaniu prokinetycznym  ( dbające o prawidłowe opróżnianie żołądka i jelit ) . Osłabia się i zanika również błona mięśniowa ściany narządów rurowych, a w tym i przełyku. Motoryka i ruchy perystaltyczne ulegają spowolnieniu, co przyczynia się do zaburzeń przełykania, opróżniania żołądka czy zaparć.

DYSFAGIA - uczucie przeszkody w gardle podczas przełykania, w wyniku zaburzeń w procesie połykania i dysfunkcji mięśni ścian narządów rurowych.

NIEWŁAŚCIWA FLORA BAKTERYJNA JELIT
Obniżona kwasowość środowiska w żołądku i zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego mogą przyczyniać się do zwiększenia namnażania bakterii w jelicie cienkim. W jelitach z czasem powstają zwężenia, uchyłki, zrosty po operacjach przebytych we wcześniejszych latach i to także sprzyja kolonizacji bakteryjnej. Jest to klinicznie istotny czynnik prowadzący do zaburzeń wchłaniania, a tym samym do niedożywienia.

TRZUSTKA
Narząd ten pełni podstawową funkcję w procesie trawienia. Jednak z wiekiem zmniejsza się produkcja enzymów trawiennych. Przez to ograniczone jest trawienie białek, które są najważniejsze, zaburza się także trawienie węglowodanów i tłuszczy, choć w mniejszym stopniu. Wyczerpanie zdolności wydzielniczych trzustki i wydzielania insuliny często prowadzi do cukrzycy II.

WĄTROBA
Osłabienie funkcji wątroby i dróg żółciowych prowadzi do utraty ok 20% masy narządu bez możliwości regeneracji, przez to obniżona jest tak ważna synteza białek  (albumin) i cholesterolu, zaś przyjmowane leki nie są rozprowadzane po organizmie tak jak u młodego człowieka. Dlatego też dawki leków są inne dla osób starszych niż dla pozostałej części społeczeństwa. Obniżony jest znacznie przepływ krwi przez narząd . Zmiany morfologiczne przekładają się na deficyty funkcjonalne w wielu szlakach metabolicznych, a także na zdolności odtruwające dla organizmu.

TOLERANCJA LAKTOZY

Hipolaktazja- to nadwrażliwość pokarmowa wywołana niedostatecznym trawieniem laktozy (dwucukru obecnego w niektórych produktach mlecznych) . Nadwrażliwość ta wynika z małej aktywności enzymu wytwarzanego w jelicie cienkim LAKTAZY. Jego niedobór powoduje częste biegunki , nadmierne wzdęcia i skurczowy ból brzucha.
Osoby cierpiące z tego powodu samoistnie ograniczają spożycie produktów mlecznych, co z kolei prowadzi do niedoborów wapnia.

Formowanie stolca jest skomplikowanym procesem.Oddawanie stolca również, bo jest dużo powikłań zakrzepowo zatorowych gdyż ludzie nadmiernie  używają tłoczni brzusznej. Defekację (wydalanie stolca) traktujemy jako czynność znacznego ryzyka. U starszych osób (seniorów), którzy mają różne dolegliwości krążeniowe, czy migotanie przedsionków jest to nawet zagrożenie życia. Mechanika oddawania stolca może ulec zakłóceniu. 

Konsystencja stolca nie może być zbyt twarda. Wykorzystujemy do wydalania (zwłaszcza osoby starsze) odruch żołądkowo jelitowy. Polega on na tym, że po spożyciu posiłku zwiększa się stopniowo gotowość do oddania stolca

skala bristolska - badania konsystencji stolca

ZAPARCIA

    Zaparciem nazywamy częstość wypróżnień mniejszą niż trzy tygodniowo. Czasem pacjenci określają też w ten sposób parcie na kiszkę stolcową bez możliwości wydalenia stolca, oddawanie twardego stolca lub uczucie niepełnego wypróżnienia.
Uczucie pełności, wzdęcia, ból brzucha to przyczyna dyskomfortu w jamie brzusznej i złego samopoczucia. U osób starszych zaparcie może powodować upośledzenie oddawania moczu, częstomocz, nietrzymanie moczu wywołane uciskiem na pęcherz moczowy. Ten stan może także spowodować biegunkę rzekomą (częste oddawanie małych ilości stolca oraz nietrzymanie stolca przez uwięzienie mas kałowych).
Zaparcia są bardzo niebezpieczne u osób starszych. Mogą doprowadzić do omdleń, zwiększają ryzyko uchyłkowatości i rozwoju raka okrężnicy, wywołują też kałowe owrzodzenie jelita grubego wskutek ucisku przez uwięzione masy kałowe , a nawet prowadzą do niedrożności jelit.

Warto zwrócić uwagę na fakt, że osoby starsze zazwyczaj są odwodnione lub mają duży deficyt wody w organizmie co również wiąże się z występowaniem zaparć.

Zaparcia są również przyczyną mikro urazów w jelitach co prowadzi do nadżerek, a nawet krwotoków wewnętrznych. Może być także jednym z objawów choroby nowotworowej jelita grubego. Osoby w starszym wieku często stosują na własną rękę, bez uzgodnienia z lekarzem, leki na przeczyszczenie, które wywołują działania niepożądane w farmakokinetyce innych leków.
Z tych powodów zaparcia nie powinny być lekceważone.

Można wyróżnić dwa rodzaje zaparcia:
- wydłużenie pasażu jelitowego
- trudności ewakuacji stolca z odbytnicy
Zaparcie może  mieć charakter pierwotny lub wtórny- kiedy możliwe jest określenie przyczyny (np. zaburzenia metaboliczne lub leki).
Czynnikami sprzyjającymi są: dieta ubogokaloryczna, ubogoresztkowa, niska ilość płynów, mało ruchu (siedzący tryb życia) , sam proces starzenia powoduje zwolnienie perystaltyki jelit co prowadzi do zaparć.
Wtórne zaparcia podstawowe: leczenie przyczynowe- wyrównanie zaburzeń wodnoelektrolitowych i metabolicznych, wykluczenie nowotworów,. Leczenie objawowe obejmuje zmianę diety czy stylu życia.

NIEFARMAKOLOGICZNE postępowanie w przypadku zaparcia:

1. Łagodny masaż brzucha wzdłuż przebiegu jelita grubego ( wokół pępka coraz większe okręgi zgodnie z ruchem wskazówek zegara) przez 10 minut przed wstanie z łóżka
2. Wypijanie szklanki wody przed śniadaniem (jest to torowanie odruchu żołądkowo-okrężniczego)
3. 2 łyżki soku z kapusty kiszonej na czczo szybko pobudza prace jelit i wywołuje oddanie stolca
4. dbałość o regularne wypróżnienia w warunkach zapewniających spokój i intymność
5. zwiększenie aktywności fizycznej ( poprawia perystaltykę jelit)
6. zwiększenie ilości wypijanych płynów, unikanie odwodnienia
7. prawidłowa dieta: zwiększenie zawartości włókien roślinnych w posiłkach ( warzywa, owoce, suszone śliwki, orzechy ) , gruboziarniste pieczywo, gruboziarniste kasze, nasiona, otręby pszenne ( 5 łyżek zalać wrzątkiem, pozostawić na kilka minut, spozywać z mlekiem, sokiem, lub z bulionem 1-2 razy dziennie), musli. Dieta z większa ilością włókien roślinnych dotyczy osób, u których nie stwierdzono organicznego zwężenia jelit . 

Farmakologiczne leczenie polega na stosowaniu leków przeczyszczających lub wpływających na motorykę przewodu pokarmowego. Większość leków dostępnych jest bez recepty ale TRZEBA PAMIĘTAĆ, ŻE NALEZY SKONSULTOWAĆ TO Z LEKARZEM.

•  środki zmiękczające stolec ( ułatwiające pasaż)- jelito cienkie i grube
• roślinne środki pęczniejące , które zwiększają masę stolca i dobrze wpływają na florę bakteryjną jelit (nasiona babki plesznika, babki jajowatej, guma guar) - jelito cienkie i grube
• środki powlekające i zmiękczające (jelito grube)
• pobudzające środki przeczyszczające ( drażniące) 
• wlewki doodbytnicze - powinny być stosowane tylko doraźnie, zwłaszcza gdy nie uzyskano efekty po środkach doustnych lub gdy są przeciwwskazania dotyczące górnej części układu pokarmowego. Każdy wlew czyszczący wymaga szczególnej ostrożności ponieważ istnieje ryzyko perforacji jelita. 
• czopki doodbytnicze - podawane są leki pobudzające perystaltyke jelit ułatwiające ewakuację stolca z odbytnicy i leki łagodzące stany zapalne odbytu

Jeśli masy kałowe są tak twarde i nie mogą wydostać się samoczynnie z kiszki, należy ewakuować je ręcznie

PRZYCZYNY ZAPARĆ U OSÓB STARSZYCH ( także u młodszych)

• zaparcie przejściowe - wywołuje je choroba gorączkowa lub obłożna, zmiana sposobu odżywiania, podróż, zmiana środowiska , np. hospitalizacja ( czynniki psychologiczne, odwodnienie, unieruchomienie)
• przewlekłe zaparcie pierwotne - wywołane przez zaparcie czynnościowe (nawykowe), zespół jelita drażliwego, choroba Hirschsprunga (wrodzony brak unerwienia autonomicznego końcowej części jelit)
• niepożądane działanie leku- leki przeciwcholinergiczne i spazmolityczne , trójcykliczne leki przeciwdepresyjne, inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny, leki przeciwhistaminowe, przeciwpsychotyczne, blokery kanału wapniowego (werapamil ) , preparaty wapnia, diuretyki, preparaty żelaza, lewodopa (leki p/parkinsonowskie), niesteroidowe leki przeciwzapalne, opiały ( kodeina, tramadol, morfina)
• mechaniczne zwężenie jelita lub ucisk z zewnątrz- zaparcia wywołane przez nowotwór okrężnicy, zrosty otrzewnowe, zapalenie uchyłku , Choroba Leśniowskiego-Crohna, wypadanie odbytnicy, choroby odbytu ( szczelina, ropień, żylaki), ucisk przez pęcherz moczowy (gdy zalega mocz) , guz macicy i inne zmiany patologiczne
• zaburzenia metaboliczne, endokrynne, elektrolitowe- niedoczynność tarczycy, amyloidoza, przewlekła niewydolność nerek, cukrzyca, zaburzenia elektrolitowe(hipokaliemia, hiperkalcemia) , nadczynność przytarczyc
• zaburzenia neurologiczne - neuropatia autonomiczna, choroba Parkinsona, udar mózgu, zespół otępienny
• zaburzenia psychiatryczne- depresja

BIEGUNKA

To zbyt częste oddawanie stolca ( powyżej 3 razy na dobę) o luźnej lub płynnej konsystencji i masie dobowej przekraczającej 250g.

• Biegunka rzekoma to częste oddawanie uformowanych mas kałowych o małej objętości , połączone z naglącymi parciami ( np. w zespole jelita drażliwego czy zapaleniu odbytnicy) 
• Biegunka paradoksalna to często oddawanie małych porcji płynnego, cuchnącego stolca , wywołane niedrożnością dystalnej części jelita grubego
• Natomiast biegunka ostra (bardzo niebezpieczna ) może trwać nawet do 2 tygodni. 
• Biegunka przewlekła może męczyć 2 tygodnie lub być w formie nawracającej.
• Nietrzymanie stolca : mimowolne, niekontrolowane oddawanie stolca sporadyczne ( związane z biegunką) lub stałe. 

U osób starszych ryzyko wystąpienia biegunki oraz jej ciężkiego i powikłanego przebiegu jest zwiększone . Wpływ na to mogą mieć:

• upośledzenie procesu trawienia (żucia, motoryki żołądka, kwasowości soku żołądkowego, aktywności enzymów trawiennych) 
• upośledzenie mechanizmów wchłaniania jelitowego (zmiany zanikowe błony śluzowej, mniejsza aktywność błonowych układów enzymatycznych odpowiedzialnych za wchłanianie wody i wymianę elektrolitów)
• zmniejszenie fizjologicznych rezerw organizmu
• zmniejszona sprawność fizyczna 
• zaburzenia poznawcze (zespoły otępienne)
• mniejsza troska o higienę osobistą i środowiska domowego
• umieszczenie w ośrodku ( szpital ZOL, DPS, obce środowisko jest dużym stresem)
• ostre i przewlekłe choroby
• leki i metody leczenia ( chemioterapia, radioterapia, chirurgia przewodu pokarmowego )
• niedożywienie

Biegunki osmotyczne

Ten rodzaj biegunek u osób starszych jest związany zwykle ze stosowaniem środków przeczyszczających. Przedawkowanie ich może wywołać gwałtowną biegunkę prowadzącą do niebezpiecznego odwodnienia. Pierwotny niedobór laktazy objawia się biegunką po spożyciu produktów mlecznych ( brak tolerancji na laktozę).

W wieku senioralnym osłabieniu ulegają mechanizmy obronne zapobiegania zakażeniom jelitowym. Do obronnych mechanizmów nieimmunologicznych należy kwaśność soku żołądkowego (zmniejszenie lub brak wydzielania soku : hipo- lub achlorhydia- ułatwiają kolonizację bakteryjną przewodu pokarmowego) , motoryka jelita cienkiego, prawidłowa komensaliczna flora jelita grubego (terapia antybiotykowa sprzyja rozwojowi flory patogennej , np. Clostridium difficils co może wywołać rzekomobłoniaste zapalenie jelit).
Do mechanizmów immunologicznych zalicza się odporność humoralną (wydzielanie przeciwciał IgA na powierzchni błon śluzowych) oraz odporność komórkową.

Biegunki zakaźne 

U starszych osób mogą mieć ciężki przebieg, prowadzący nawet do zgonu.
Niestety w ZOLach, DPS czy szpitalach istnieje ryzyko epidemii bakteryjnej lub wirusowej przenoszonymi droga pokarmową . W profilaktyce ważne są okresowe badania personelu w kierunku Salmonelli i Shigelli.

Zespół złego wchłaniania

Jest to częsty problem u seniorów. Na uwagę zasługuje enteropatia glutenowa, która często bywa nierozpoznawana . Choroba może wywoływać poważne i różnorodne powikłania, ale wdrożenie diety bezglutenowej zwykle przynosi poprawę.

W przypadku biegunki przewlekłej ważne jest przeprowadzenie badań diagnostycznych .

Biegunka paradoksalna

Dość często występuje u osób niepełnosprawnych, unieruchomionych w podeszłym wieku.
Biegunka ta jest powikłaniem przewlekłego zaparcia (zaklinowaniem mas kałowych odbytnicy). Wystąpieniu tego zaburzenia sprzyjają niewłaściwe warunki sanitarne, stany majaczeniowe, depresja, zespół otępienny, stosowanie leków o działaniu cholinolitycznym ( leki przeciwdepresyjne, przeciwhistaminowe itp.). Nie podaje się w tym przypadku leków przeciwbiegunkowych.

Biegunki ostre 

Podstawowym powikłaniem jest odwodnienie, połączone z zaburzeniami elektrolitowymi. Może doprowadzić do zapaści krążeniowej, wstrząsu hipowolemicznego, zaburzeń rytmu serca, ostrej niewydolności nerek , zaburzeń świadomości , a nawet śmierci. 

Odwodnienie u osób starszych ( i u małych dzieci) rozwija się szczególnie szybko i dlatego w leczeniu każdej ostrej postaci biegunki najważniejsze jest wyrównanie zaburzeń wodno - elektrolitowych. W biegunce o łagodnym przebiegu wystarczające jest nawodnienie doustne. Ponieważ wchłanianie wody zależne jest od składu doustnie podanego preparatu, zaleca się stosowanie hipoosmolarnego dustnego płynu glukozowo-elektrolitowego ( Gastrolit, Stoperade itp. )
zawierające sód, potas i glukozę.

Biegunki osmotyczne zakaźne (poza niektórymi przewlekłymi zakażeniami , tj. Yersinia, Salmonella, Shigella) i polekowe mają zwykle charakter ostry, zaś biegunki związane z zespołem złego wchłaniania lub niezakaźnymi chorobami jelita grubego- charakter przewlekły.

W razie biegunki gwałtownej o ciężkim przebiegu , zwłaszcza gdy przy tym występują wymioty należy podawać płyny dożylnie i są to płyny o składzie zależnym od aktualnego stężenia sodu i potasu w osoczu krwi chorego.

Leczenie biegunki ma charakter przyczynowy, czyli usuwamy przyczynę ale pamiętajmy, że stosowanie leków przeciwbiegunkowych wymaga szczególnej ostrożności. Unika się stosowania tych leków w biegunkach zakaźnych. Osoby starsze w takim stanie muszą dużo leżeć by nie tracić sił.

Ważnym elementem postępowania przy biegunkach jest dieta. Zazwyczaj przez pierwsze 24 godziny podawane są doustnie jedynie płyny. Następnie stopniowo wprowadzana jest dieta lekkostrawna .

W PROCESIE PIELĘGNOWANIA  w razie ostrej biegunki należy uwzględnić zagadnienia:

• obserwację chorego, monitorowanie parametrów życiowych, zapobieganie odwodnieniu, 
• ocenę wystąpienia zagrożeń związanych z biegunką (omdlenia, upadki, zaburzenia poznawcze, majaczenia)
• wsparcie w zakresie utrzymania higieny osobistej i otoczenia
• wsparcie psychiczne 
• edukacja pacjenta lub jego opiekuna w zakresie samokontroli , nawodnienia i diety
• profilaktykę szerzenia zakażeń w razie biegunki zakaźnej

KRWAWIENIA Z ODBYTU

Krwawienia nie należy bagatelizować.
Czasem się zdarza, że obserwujemy pojawienie się stolca z domieszką krwi. Obecność świeżej krwi lub skrzepów w tym przypadku świadczy o krwawieniu wewnętrznym w jelicie grubym i w odbytnicy. Jednak warto zwrócić uwagę na to jak wygląda krew i sam stolec.

• krew żywo-czerwona oddzielona od stolca może świadczyć o żylakach odbytu
• stolec pokryty krwią- w tym przypadku krew prawdopodobnie pochodzi z dolnej części jelita grubego
• stolec częściowo wymieszany z krwią i pokryty nią - oznacza, że  krwawienie pochodzi ze środkowego odcinka lub górnej części układu pokarmowego
• czarny stolec (smolisty)- krwawienie z górnego odcinka, najczęściej z żołądka. Krew jest czarna ponieważ hemoglobina miesza się z kwasem solnym żołądka (kwaśna hematyna), jest strawiona i w tej postaci jako czarna maź jest wydalana razem ze stolcem. 

Najczęściej krwawienie spowodowane jest przez hemoroidy ale jest jeszcze wiele innych przyczyn:

1. szczelina odbytu
2. polipy i rak jelita grubego
3. zmiany zapalne (zapalenie zwieraczy odbytu)
4. nadżerki (ropnie odbytnicze)
5. krwawienie z uchyłków
6. zmiany naczyniowe ( angiodysplazja)
7. i wspomniana wcześniej choroba hemoroidalna

Co to są hemoroidy?

Fizjologiczną strukturą odbytu są guzki krwawnicze, czyli jamiste naczynia żylne wypełnione krwią. Wywodzą się one z górnego splotu żył odbytniczych i z dolnego splotu. Splot ten znajduje się pomiędzy zwieraczem wewnętrznym i zewnętrznym odbytu w otoczeniu szpary odbytu. Ta anatomiczna struktura wspomaga aparat zwieracza i w ten sposób na przykład zapobiega niekontrolowanemu oddawaniu gazów. 

Kiedy hemoroidy nadmiernie wypełnią się krwią ( są przekrwione ) powiększają się. Guzki wewnętrzne są niewidoczne w początkowej fazie, później wysuwają się z odbytu, zaś guzki zewnętrzne wyodrębniają się wokół ujścia odbytu .

Powiększanie się guzków krwawniczych czyli choroba hemoroidalna świadczy o stałym lub przemijającym wzroście ciśnienia lub o zastoju w splotach żylnych . Może dojść do tego z powodu choroby ale także w codziennym życiu, tj. nawykowe zaparcie, biegunka, ciąża, siedzący tryb życia. Jeśli chodzi o stany chorobowe przyczyniające się do przekrwienia guzków to można wymienić tu marskość wątroby, guzy miednicy małej czy wrodzony brak zastawek żylnych w tyłach trzewnych. 

W przypadku wystąpienia zakrzepu w guzku krwawniczym zewnętrznym lub pęknięcia żyły, pojawia bolesna okrągła, sinawa grudka widoczna na skórze w pobliżu odbytu. Po ustąpieniu ostrego stanu ból ustępuje, guzek z zakrzepem zmniejsza się i powstaje fałd skórny.

WYMIOTY 

To stan, w którym występuje gwałtowne wydostanie się treści pokarmowej z żołądka do jamy ustnej, spowodowane nagłym skurczem mięśni brzucha i przepony. To odruch obronny organizmu, objaw kliniczny charakterystyczny dla wielu chorób. Organizm w ten sposób broni się przed zatruciem toksycznym, czy nadmiernym rozdęciem jakiegoś odcinaka przewodu pokarmowego. Wymioty poprzedzają nudności, odbijanie. 

Przyczyny wymiotów można podzielić na somatyczne (np. choroby przewodu pokarmowego), psychiczne (np. wywołujący wymioty widok lub zapach) lub wywołane zaburzeniami błędnika (np. choroba lokomocyjna).

Wymioty zachodzą też jako odruch fizjologiczny w ostrych zatruciach i innych sytuacjach, kiedy chronią organizm przed szkodliwymi substancjami, które dostały się do przewodu pokarmowego.

Cechy charakterystyczne: 

1. wydostanie się treści pokarmowej przez usta
2. nudności
3. wzmożone wydzielanie śliny
4. odbijanie
5. bóle w jamie brzusznej
6. bladość powłok skórnych
7. przyspieszenie i pogłębienie oddechu
8. suchość skóry i błon śluzowych
9. skąpomocz
10. odwodnienie
11. zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej
12. zaburzenia rytmu serca
13. zawroty głowy
14. utrata masy ciała

Odruch wymiotny to czynnik powiązany z:

• patofizjologią- zaburzenia funkcji przewodu pokarmowego - zaleganie pokarmu w żołądku, choroba refluksowa przełyku, niedrożność jelit, choroby układu pokarmowego w tym też choroba alkoholowa, zapalenie trzustki, pęcherzyka żółciowego, wyrostka robaczkowego, objawy neurologiczne: przy wstrząśnieniu mózgu czy krwawieniu śródmózgowym, migreny, w zaburzeniach metabolicznych : kwasica ketonowa , niewydolność nerek, posocznica, bulimia, ciąża. 
• z leczeniem i diagnostyką- aktualnie przyjmowane leki, antybiotyki, analgetyki (środki przeciwbólowe znoszące ból), diuretyki, leki stosowane w chemioterapii, w chorobach układu krążenia (digoksyna)
• związane z sytuacją- przykre zapachy, widok jedzenia, złe nawyki żywieniowe, przewlekłe głodzenie lub przejadanie się, bodźce dotykowe tylnej ściany gardła, 
• związane z wiekiem- nieprawidłowe rozdrabnianie pokarmu w jamie ustnej, powolne trawienie w przewodzie pokarmowym

Rodzaje wymiotów:

• wymioty krwiste, fusowate  (krwotok wewnętrzny: jeśli z dwunastnicy lub żołądka- obecność krwi nie jest duża i ma kolor ciemnobrunatny, jeśli krwawienie pochodzi z przełyku zwykle jest intensywne , krew jest dobrze widoczna w treści pokarmowej. Warto pamiętać, że pienista i krwawa plwocina nie należy do wymiotów ale świadczy o krwotoku płucnym
• wymioty żołądkowe: treść częściowo sfermentowana - choroba odźwiernika, treść z żółcią- choroba poniżej żołądka, 
• wymioty żółciowe- problem z drogami żółciowymi i z wątrobą
• wymioty treścią pokarmową
• wymioty kałowe (niedrożność odcinka jelitowego, treść jelitowa wraca do górnego odcina przewodu pokarmowego, są cuchnące, o dużej objętości, żółtobrunatne i płynne, poprzedzają je falowo narastające bóle brzucha

Czynności pielęgniarskie (po części też opiekuna medycznego) 

• ustalenie przyczyny wymiotów
• ocena intensywności ( częstość, czas pojawienia się, okoliczności, ilość, wygląd, charakter treści wymiotnej)
• dokumentowanie każdego epizodu wymiotów
• ocena parametrów życiowych
• dokładne monitorowanie w kierunku niedoborów płynów: osłabienie, zawroty głowy, hipotensja ortostatyczna (nagły spadek ciśnienia tętniczego w czasie pionizacji)
• rozpoznanie i monitorowanie powikłań związanych z wymiotami
• prowadzenie bilansu płynów
• zapewnienie warunków bezpieczeństwa i zabezpieczenie przed upadkiem , obecność przy chorym
• ułożenie na boku ( ułatwia wypluwanie wymiocin i zmniejsza ryzyko aspiracji treści żołądkowej do dróg oddechowych - zachłyśnięcie)
• pomoc choremu w przyjęciu wygodnej dla niego pozycji
• zapewnienie dostępu naczyniowego ( w razie potrzeby zastosowania wlewu dożylnego- kroplówki)
• zalecenie powolnego oddychania przez otwarte usta oraz przełykania śliny
• toaleta jamy ustnej wodą  ( osłabia to bodźce do kolejnych wymiotów)
• natłuszczenie skóry wokół ust kremem
• zastosowanie ścisłej diety, podanie kostek lodu do ssania (przy braku przeciwwskazań) 
• jeśli lekarz zleci pielęgniarka zakłada sondę żołądkową
• zapewnienie warunków intymności, higieny osobistej i otoczenia
• zidentyfikowanie i usunięcie czynników wywołujących wymioty ( bodźców słuchowych, wzrokowych, węchowych)
• wietrzenie pomieszczeń , w których przebywa chory
• wdrażanie postępowania niefarmakologicznego  ( muzykoterapia, odwrócenie uwagi od sytuacji, powolne celowe ruchy)

Dość ciekawym jest zjawisko REGURGITACJI.  

Jest to bierne przesunięcie się treści pokarmowej z żołądka do przełyku ale bez odruchu wymiotnego. U niemowląt wiąże się to z ulewaniem pokarmu poza jamę ustną. Zwierzęta także wykorzystują to zjawisko  np. do karmienia potomstwa ( ptaki , ssaki drapieżne) gdzie rodzić przenosi w ten sposób pożywienie z dalszych odległości i już na miejscu może nakarmić swoje potomstwo.

Należy też pamiętać, że wymioty a zwracanie to dwa różne objawy. Wymioty wyjaśniłam wcześniej, zaś zwracanie jest spowodowane patologią wpustu żołądkowo- przełykowego

ZAPRASZAM TAKŻE NA WPIS O DOLEGLIWOŚCIACH BÓLOWYCH W JAMIE BRZUSZNEJ, KTÓRY ZNAJDZIECIE POD TYM LINKIEM (KLIK)

źródło: " Problemy żywieniowe u osób w wieku starszym" E. Poniewierka
" Patologia w zarysie" Domagała
" Geriatria" K. Wieczorowska - Tobis